Ένα νέο ημιψηφιακό κατάστημα άνοιξε τις πύλες του, υπό το υβριδικό σχήμα λειτουργίας “Physi-digital”. Η είδηση μοιάζει ευχάριστη. Έχει έναν αέρα. Κάτι νέο, καινούριο. Πρωτοφανές (σχεδόν). Πρόκειται, λοιπόν, για ένα φυσικό μεν κατάστημα, καταπώς διαβάζω, αλλά χωρίς υπαλλήλους. Μάλιστα. Εδώ το στομάχι σφίγγεται (ακόμα κι αν είναι γεμάτο· αύριο μπορεί να μείνει άδειο). Σκέφτομαι σε τί κόσμο πηγαίνουμε. Και θυμάμαι, κάπου στο γύρισμα του αιώνα και την ταυτόχρονη αλλαγή χιλιετίας, να μιλάμε για την “ψηφιακή εποχή”. Η αίσθηση που είχα τότε, ήταν μια καθαρή αίσθηση ευφορίας. Και τί άλλο θα μπορούσε να είναι;
Μεγάλωσα με ελάχιστη τεχνολογία, και ξαφνικά έβλεπα γύρω μου υπολογιστές. Στα σχολεία, η Πληροφορική είχε μπει για τα καλά στις εργασίες μας. Άσχετα που δουλεύαμε με λογισμικό του 1995, υπολογιστές για τα σκουπίδια, και εκπαιδευτικούς για κάτι πολύ χειρότερο. Δεν υπήρχε καν πρόσβαση σε σχολικό δίκτυο. Κι όμως, η Πληροφορική έμοιαζε η μεγαλύτερη ελπίδα. Μια υπόσχεση για έναν καλύτερο κόσμο. Έναν κόσμο στον οποίο οι υπολογιστές θα είχαν μόνο σκοπό να υποβοηθούν τον άνθρωπο. Και περάσαν οι ζωές μας. Δεν βρεθήκαμε ποτέ μας. Και την θέση σου την παίρνουν υπολογιστές.
Κι εντάξει. Εγώ είμαι νέος. Θα ‘ταν και κάπως παράταιρο να καταφέρομαι εναντίον της τεχνολογίας, της μαζικής εκδοχής της τεχνολογίας, όταν όλη μέρα είμαι μ’ ένα πληκτρολόγιο στο χέρι. Η Πληροφορική ήταν ένα από τα επαγγελματικά μου σχέδια. Κι ακόμα μ’ ενδιαφέρει. Κανένα επάγγελμα δεν απορρίπτω, πλέον, σ’ έναν κόσμο γεμάτο παγίδες ανεργίας. Αυτός, όμως, είναι ο καλύτερος κόσμος; Αυτή είναι η καλύτερη από τις προηγούμενες, η “προηγμένη” ψηφιακή εποχή; Στέλνω e-μηνύματα σε δημόσιες υπηρεσίες και δεκάδες εργοδότες, και δεν μου απαντάει (σχεδόν) κανείς. Στον καλύτερο κόσμο τους, η μισή Ελλάδα δεν απαντάει στην ηλεκτρονική της αλληλογραφία. Χιλιάδες εργοδότες απαξιούν για συνέντευξη μέσω Skype. Το e-γράψιμο πάει σύννεφο.
Θα μου πεις, η Ελλάδα είναι πίσω στην ψηφιοποίηση της κοινωνικής και οικονομικής της ζωής (Δείκτης Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας/Digital Economy and Society Index/DESI, 2021, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής). Ναι, αλλά αυτό είναι ακόμα χειρότερο. Είναι ένα πολύ καλό δείγμα του τί σημαίνει ψηφιοποίηση. Με τα θετικά της, αλλά και τα αρνητικά της, που δεν είναι καθόλου λιγότερα. Άλλωστε, μεγάλοι όμιλοι επιχειρηματικών δραστηριοτήτων επικαλούνται την έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων των εργαζομένων τους, με στόχο να απολύσουν προσωπικό (Περιγραφή των γεγονότων που οδήγησαν στις απολύσεις και στην παύση της δραστηριότητας, σελ. 3-4, στο COM(2022) 248 final και σελ. 4, παρ. 11, υποσημ. 8, στο COM(2021) 935 final, όπου γίνεται συσχετισμός των απολύσεων με την διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, με την οποία η ψηφιοποίηση βαδίζει χέρι-χέρι).
Αναρωτιέμαι όμως, πόσο μπορεί να ψηφιοποιηθεί ένα έμβιο ον; Τί πάει να πει “ψηφιακές δεξιότητες”; Μ’ ενδιαφέρει, δηλαδή, η ανάλυση των όρων. Δεν είναι ότι αρνούμαι την απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων. Μέχρι πού, όμως, μπορούν να φτάσουν; Γιατί θα πρέπει να ψηφιοποιήσουμε την οικονομία μας, αν όχι για να απαλλαγούμε από τα δυσβάσταχτα (από οικονομική άποψη) εργατικά χέρια; Πιστεύω πως δεν είναι τυχαίο που η διαδικασία της ψηφιοποίησης (digitisation) συμβαδίζει παγκοσμίως με οπισθοδρόμηση της εργατικής νομοθεσίας και μείωση θέσεων εργασίας. Τεράστιες οικονομίες του κόσμου μας, όπως οι Η.Π.Α, ο Καναδάς, η Γερμανία, κλπ., αντιμετωπίζουν σήμερα αυξανόμενη ανεργία (και ξενοφοβία, που διαχρονικά φουντώνει σε καιρούς αβεβαιότητας). Αναφέρομαι στην πραγματική οικονομία, και όχι στις τεχνοκρατικές αναλύσεις. Το στοιχείο αυτό, από μόνο του, καταρρίπτει τους ισχυρισμούς με βάση τους οποίους η ψηφιοποίηση θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Εξάλλου, οι ισχυρές οικονομίες του κόσμου παραήταν ισχυρές, πολύ πριν την ψηφιοποίησή τους. Θα ‘ταν προτιμότερο, νομίζω, να μιλάμε για ψηφιακή ωραιοποίηση, παρά για σκέτη ψηφιοποίηση (ακόμα κι αν προσθέσουμε λίγες σταγόνες εισαγόμενου προοδευτισμού).
Στην τρίτη δεκαετία της ζωής μου, παραμένω άνεργος. Θεωρώ τον εαυτό μου ψηφιοποιημένο, παρ’ όλα αυτά. Οι δικοί μου πλήρωναν, επί 3 ολόκληρα χρόνια, την επιθυμία μου -πρωτίστως- να αποκτήσω ψηφιακές δεξιότητες, τις οποίες το δημόσιο σχολείο δεν ήταν σε θέση ούτε να μου προσφέρει, ούτε να μου πιστοποιήσει (αλλά εσύ πλήρωνε διορισμένους Πληροφορικάριους, για να τα ξύνουν νυχθημερόν, αλά ψηφιακά). Επί 3 λοιπόν χρόνια σηκωνόμουν στις 7 το πρωί του Σαββάτου, έπαιρνα το λεωφορείο, και πήγαινα να μάθω υπολογιστές. Και τους έμαθα; Το ECDL το πήρα, πάντως. Και πέρασα και καλά. Έκανα κάτι που ήθελα. Αν όμως μου έλεγες, τότε, ότι μια δεκαπενταετία και χίλιες απογοητεύσεις μετά, θα ‘μουν ακόμα άνεργος, θα σου έχωνα το κεφάλι στον υπολογιστή. Γιατί η ψηφιοποίηση είναι πιο ωραία, όταν είναι ακαριαία. Fast-track καταστάσεις. Σε τέτοια εποχή δεν ζούμε, εξάλλου; Γιατί να το αρνούμαστε; Τρώμε γρήγορα, τρέχουμε γρήγορα, γράφουμε γρήγορα. Συνειδητοποιώ ότι γράφω χωρίς να κοιτάζω το πληκτρολόγιο. Η ηδονή της ψηφιακής μου ολοκλήρωσης κατακλύζει το μισό μου σπίτι.
Έχω μια άποψη. Και θα την πω. Λέω, λοιπόν, πως δουλειά που δεν την επιλέγεις είναι δουλεία. Και κάποιοι με λένε θεωρητικό (νομίζουν πως το μόνο που διαφέρει είναι το σημείο τονισμού). Το θέμα είναι ότι αυτή την άποψή μου, εγώ, την έχω πληρώσει στην πράξη. Το μεγάλο μου παράπονο, παρ’ όλα αυτά, εκτός των προσωπικών και οικογενειακών τραγωδιών, που κι αυτές είναι αποτελέσματα του ελλείμματος κράτους δικαίου, είναι ότι δεν υπάρχουν part-time θέσεις εργασίας. Να μπορώ να πηγαίνω σε μια δουλίτσα για τέσσερις ωρίτσες, να βγάζω κάποια λίγα χρήματα, και μετά να πηγαίνω στις υπόλοιπες δραστηριότητες που θέλω. Να δουλεύω, και παράλληλα να εξελίσσομαι. Εδώ πέρα, σε θέλουν για 8-10 ώρες, απλήρωτο, ή με 500 ευρώ τον μήνα. Δεν έχω κάτι με τα 500 ευρώ. Απλά, η δουλειά του 8ώρου, που συνήθως είναι δουλεία, και όχι δουλειά, σε δεσμεύει από την παράλληλη εξέλιξή σου. Γιατί, είτε οι ώρες της δουλειάς συμπίπτουν με τις ώρες του ΙΕΚ, ας πούμε, ή με τις ώρες του μεταπτυχιακού, που θέλεις επιτέλους να κάνεις, είτε είσαι πλέον τόσο εξαντλημένος, που τελικά παραιτείσαι από κάθε τί άλλο, πλην του αγώνα για επιβίωση.
Αυτή η εποχή, για ‘μένα, δεν λέγεται, ούτε και είναι ψηφιακή. Δεν είναι ψηφιακή μια εποχή, στην οποία απορρίπτεσαι από θέσεις εργασίας, λόγω φύλου. Και δεν αναφέρομαι σε ειδικές συνθήκες, που απαιτούν μια κατ’ ανάγκην έμφυλη διάκριση, εξαιτίας των προσωπικών δεδομένων που κάθε φορά διακυβεύονται (νοσηλείες, κλπ.). Ούτε κι εκεί, όμως, βλέπουμε σεβασμό των ειδικών απαιτήσεων. Οι περισσότερες νοσηλείες γίνονται από γυναίκες (ασχέτως του πώς αισθάνεται ένας άντρας, που δέχεται μια τέτοια νοσηλεία). Η νοσηλευτική γυναικοκρατείται, όπως και η βρεφονηπιοκομία, καθώς και άλλοι επαγγελματικοί κλάδοι. Δεν είναι κακό να παραδεχόμαστε την πραγματικότητα. Είναι αρκετά κακή, από μόνη της. Προσφάτως, μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα με απέρριψε, λόγω φύλου, επειδή κατά την κρίση της “οι θέσεις οροφοκομίας δίδονται παραδοσιακά σε γυναίκες“. Έχω ήδη υποβάλει σχετική καταγγελία στην ΟLAF (Office européen de lutte antifraude/European Anti-Fraud Office), την επίσημη υπηρεσία της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της απάτης επί των δημόσιων οικονομικών της, καθώς τόσο το ελληνικό δημόσιο, όσο και εκατομμύρια επιχειρήσεις, λαμβάνουν τεράστια Κοινοτικά κονδύλια (ΕΣΠΑ, κλπ.), με στόχο την πάταξη -μεταξύ άλλων- της ανεργίας και των διακρίσεων κάθε είδους. Και η απάντηση της ΟLAF: “Σας ευχαριστούμε για το μήνυμά σας. Το θέμα που θίξατε δεν δείχνει να υπάγεται στις αρμοδιότητες της OLAF, που είναι η έρευνα για εικαζόμενη απάτη ή άλλες σοβαρές παρατυπίες που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η OLAF δεν είναι, συνεπώς, σε θέση να αναλάβει δράση σε σχέση με το θέμα αυτό.”.
Η Ελλάδα αποτελεί τον 4ο δημοφιλέστερο τουριστικό προορισμό της Ένωσης (στοιχεία 2019, Tourism statistics της Εurostat), για τουρίστες από τρίτες χώρες (που διαβιούν εκτός Ε.Ε., δηλαδή), η δε η Ευρωπαϊκή Ένωση παραµένει ο πρώτος τουριστικός προορισµός στον κόσµο (στοιχεία 2019, International Tourism Highlights του World Tourism Organisation των Ηνωμένων Εθνών). Ο τουρισµός είναι µια οικονοµική δραστηριότητα που µπορεί να δηµιουργήσει ανάπτυξη και απασχόληση στην Ε.Ε., συνεισφέροντας ταυτόχρονα στην ανάπτυξη και την οικονοµική και κοινωνική ολοκλήρωση, κυρίως των αγροτικών και ορεινών περιοχών, των παράκτιων περιφερειών και των νησιών, των αποµακρυσµένων και άκρως αποµακρυσµένων περιφερειών, ή των περιφερειών που βρίσκονται σε στάδιο σύγκλισης (COM(2010) 352 τελικό, Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισµό). Με την δε έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισσαβόνας (2009), η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πλέον την αρµοδιότητα να υποστηρίζει, να συντονίζει και να συµπληρώνει την δράση των κρατών-µελών στον τομέα του τουρισμού. Ο εκσυγχρονισµός της τουριστικής δραστηριότητας πρέπει να συνοδεύεται από την εντατικοποίηση των προσπαθειών που θα βελτιώσουν τις επαγγελµατικές ικανότητες των εργαζομένων στον τοµέα αυτόν, κυρίως µε τη διευκόλυνση της προσαρµογής τους στις νέες τεχνολογίες και τις νέες προσδοκίες της αγοράς, που θα διευκολύνουν την κινητικότητά τους. Κατά την έννοια αυτή, οι εν λόγω προσπάθειες εγγράφονται στο πλαίσιο της στρατηγικής “Ευρώπη 2020”, και ιδιαίτερα της εµβληµατικής πρωτοβουλίας “Στρατηγική για τις νέες δεξιότητες και τις νέες θέσεις απασχόλησης”.
Θα μπορούσα ν’ αραδιάσω δεκάδες χιλιάδες παραγράφους με αυτά τα μπαρμπούτσαλα, όλες αυτές τις ηλίθιες εκθέσεις μυωπικών και παχυλόμισθων γραφειοκρατών, που αναλύουν τα πάντα, αλλά δεν εγγυώνται τίποτα. Aν “η αποστολή της OLAF είναι ο εντοπισμός, η διερεύνηση και η καταπολέμηση της δόλιας χρήσης των κονδυλίων της Ε.Ε.”, όπως ρητώς δηλώνεται στην αρχική σελίδα της επίσημης ιστοσελίδας της, και αν όλο αυτό που περιέγραψα δεν αποτελεί άμεση ή έμμεση απάτη, τότε κάποιος δεν καταλαβαίνει κάτι. Και δεν ξέρω γιατί θα πρέπει αυτός ο κάποιος να είμαι εγώ. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (Ε.Τ.Π./Ε.G.F.) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρέχει στήριξη σε άτομα που χάνουν την θέση εργασίας τους, είτε εξαιτίας σημαντικών διαρθρωτικών αλλαγών στο παγκόσμιο εμπόριο, λόγω της παγκοσμιοποίησης, π.χ. όταν κλείνει μια μεγάλη επιχείρηση, ή η παραγωγή της μεταφέρεται σε χώρες εκτός Ε.Ε., είτε εξαιτίας της παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης (λες και η κρίση δεν είναι επακόλουθο της παγκοσμιοποίησης).
Κι όλα αυτά τί σχέση έχουν, και γιατί τα αναφέρεις;, θα σκεφτεί κανείς. Μα, για να καταδείξω ότι ακόμα και αυτές οι στατιστικές -ως επί το πλείστον- αναλύσεις, δεν μπορούν πλέον να κρυφτούν, αν και συνεχίζουν να το κάνουν, πίσω από εκφράσεις που χρήζουν αποκωδικοποίησης (π.χ. διαρθρωτικές αλλαγές, διαρθρωτική ανεργία, ραγδαίος μετασχηματισμός, κλπ.). Το ταξίδι προς την ψηφιακή μετάβαση είναι ένα ταξίδι μοναχικό. Κι έτσι άρχισα και πάλι να γράφω. Μπροστά σε μια οθόνη, κινητή ή ακίνητη, ψηφιακά καταρτισμένος· τεχνητά δυστυχισμένος. Όλοι αυτοί οι κατ’ επίφασιν θεσμικοί στόχοι για την μετάβαση σε έναν καινούριο κόσμο, έναν τεχνητό ως επί το πλείστον κόσμο, λησμονούν επιτηδείως ότι όσες αλλαγές και αν απαιτούνται (ο κόσμος αλλάζει· κανείς δεν αμφιβάλλει), οι βασικές -τουλάχιστον- ανθρώπινες ανάγκες παραμένουν οι ίδιες. Στην πολιτική μου σκέψη, όταν το άτομο, η βασική μονάδα της ανθρώπινης κοινωνίας, αισθάνεται και είναι επί τους ουσίας μόνο του, και ως εκ τούτου απροστάτευτο, τότε οι θεσμοί είτε δεν λειτουργούν, είτε δεν υπάρχουν. Κι αυτή είναι η αρχή μιας μεγάλης κρίσης· της πιο μεγάλης κρίσης που θα μπορούσες ποτέ να φανταστείς.
Από το 2011 μέχρι το 2021, την Ελλάδα εγκατέλειψαν γύρω στις 500.000 πρώην μόνιμοι κάτοικοι, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της τελευταίας απογραφής, που δημοσίευσε σήμερα (19-7-2022) η ΕΛ.ΣΤΑΤ. (στις απογραφές δεν προσμετρώνται οι πρόσφυγες και οι μετανάστες, που διαβιούν στην χώρα μας από το 2015, καθώς οι θεσμοί δεν τους θεωρούν ανθρώπους· ακόμα κι αν δεν το δηλώνουν ρητώς). Η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να διατηρήσει το σημερινό κατακερματισμένο τοπίο των κέντρων ικανοτήτων (τον αποκεντρωμένο, δηλαδή, χαρακτήρα της), στο οποίο (τοπίο) κανένα από αυτά τα κέντρα δεν αποκτά την κλίμακα που είναι αναγκαία, για τον ανταγωνισμό με τα κορυφαία ιδρύματα σε παγκόσμιο επίπεδο (σελ. 7, στο COM(2020) 65 final, Λευκή βίβλος για την τεχνητή νοημοσύνη). Έχει, όμως, την πολυτέλεια να στέλνει πολεμικό υλικό σε τρίτες χώρες, με τα δικά σου και τα δικά μου χρήματα, αλλά δεν έχει την πολυτέλεια να υποστηρίξει την απέραντα μοναχική διαδικασία της αναζήτησης εργασίας, σ’ έναν ραγδαία μετασχηματιζόμενο ψηφιακό κόσμο, όπου οι εργοδότες σε απορρίπτουν λόγω φύλου. Αν μπορούσα να πατήσω το delete και να βγω απ’ τον “προηγμένο” κόσμο σας, της Ε.Ε. συμπεριλαμβανομένης, τότε θα έλεγα ότι η ψηφιοποίηση είναι με το μέρος μου.
0 Σχόλια