Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι;

Πρόσφατα, ίσως και με λίγη καθυστέρηση, παρακολούθησα ένα ντοκιμαντέρ παραγωγής του Netfilx με τίτλο «Το κοινωνικό δίλημμα» (“The social dilemma”). Μιάμιση ώρα μεγάλου όγκου πληροφορίας ήρθε μπροστά στα μάτια μου γεμίζοντάς με με αμφιβολία, εκνευρισμό, φόβο και κυρίως τροφή για σκέψη. Όλα αυτά τα συναισθήματα αφορούσαν και περιστρέφονταν γύρω από τον κόσμο που ζούμε και μεγαλώνουμε. Θέλησα, λοιπόν, να αποτυπώσω γραπτώς αυτό που ακόμη ταλαιπωρεί το νου μου, προσπαθώντας να καταλήξω σε ένα σαφές συμπέρασμα. Αναφέρομαι σε μία μεμονωμένη σκέψη που προέκυψε από το σύνολο του ντοκιμαντέρ. Και αυτή είναι: «Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι;».

Βασική θεματική αυτού του οπτικοακουστικού έργου είναι τα social media: τι είναι, πως λειτουργούν, τι αντίκτυπο έχουν σε εμάς τους ανθρώπους και γιατί μπορούν να θεωρηθούν επικίνδυνα. «Το κοινωνικό δίλημμα» αποτελείται από ένα σύνολο συνεντεύξεων από ανθρώπους που έχουν κατασκευάσει τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης και που τώρα κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου λόγω της μορφής που στη συνέχεια εκείνα έλαβαν. Τα άτομα αυτά ξεκινούν εξηγώντας λεπτομερώς τον τρόπο λειτουργίας των social media. Ουσιαστικά, περιγράφουν πως πρόκειται για έναν αλγόριθμο που αντιστοιχεί σε κάθε μέσο. Έναν αλγόριθμο που, σήμερα, είναι τόσο ακριβής που γνωρίζει τι περιεχόμενο παρακολουθείς, τι σ’ αρέσει και τι όχι. Οι πληροφορίες αυτές αντλούνται και χρησιμοποιούνται για να προωθηθούν σε εσένα οι καταλληλότερες διαφημίσεις που θα είναι αρκετά αποτελεσματικές, ώστε να σε ωθήσουν να κάνεις μία αγορά. Κάτι, όμως, που αναφέρθηκε στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ και που ήχησε άσχημα, μα απολύτως αληθινά, στα αυτιά μου είναι ότι πλέον δεν προωθούνται, απλά, προϊόντα σε εμάς μέσω των διαφημίσεων. Η τάση της σημερινής εποχής είναι τα social media να συγκεντρώνουν τα προσωπικά δεδομένα όλων μας και να τα πωλούν στις εταιρείες που επιθυμούν να διαφημιστούν σε αυτά και που σκοπό έχουν να πραγματοποιήσουν πωλήσεις και να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους. Άρα, πλέον, το προϊόν είμαστε εμείς, δεδομένου ότι κάθε στοιχείο που σχετίζεται με εμάς και τη διαδικτυακή δραστηριότητά μας είναι αντικείμενο αγοραπωλησίας και, μάλιστα, της σημαντικότερης αξίας. Λέω της σημαντικότερης, γιατί όλες οι επιχειρήσεις ανταγωνίζονται ποια θα έχει την περισσότερη πληροφόρηση σχετικά με το κοινό, ώστε να έχει και το καλύτερο δυνατό personalization¹ και τις πιο επιτυχημένες ενέργειες μάρκετινγκ².

Παράλληλα, αυτό που για μένα αποτέλεσε μία νέα είδηση είναι ότι ο κάθε αλγόριθμος δεν εντοπίζει μόνο αυτό που εσύ δηλώνεις και του προσφέρεις πχ. τα like σου, αλλά είναι γνώστης και όλων αυτών που δεν του παρέχεις συνειδητά. Φέρνοντας σαν παράδειγμα μία επίκαιρη εφαρμογή, το Tik Tok, φαίνεται πως ο αλγόριθμος του είναι τόσο εξελιγμένος που μπορεί να διακρίνει πόση ώρα σπαταλάς (και δεν είναι τυχαίο το ρήμα) πάνω από κάθε βιντεάκι, πόσο γρήγορα περνάς στο επόμενο, ποιανού βίντεο επαναλαμβάνεις την προβολή κτλ. Ως εκ τούτου, βάσει αυτών των δεδομένων, σου προωθεί όλο και περισσότερο το αγαπημένο σου υλικό. Έχει, μάλιστα, τη δυνατότητα, μέσω ενός εξελιγμένου μοντέλου πρόβλεψης, να «μαντεύει» τι θα ήθελες να δεις και στο μέλλον. Όση περισσότερη πληροφορία του χαρίζεται, τόσο πιο ικανό είναι να προβλέψει τον άνθρωπο που θα είσαι σε λίγο ή περισσότερο καιρό από τώρα. Συνεπώς, αν κάποια στιγμή, τυχαία (ή μάλλον καθόλου τυχαία λόγω του μοντέλου πρόβλεψης), βρεθείς μπροστά σε ένα βίντεο που θα σου τραβήξει την προσοχή και θα παραμείνεις για να το παρακολουθήσεις, ο αλγόριθμος θα εντοπίσει αυτή σου την ενέργεια. Επόμενο είναι, να σου προωθήσει επιπλέον περιεχόμενο σχετικά με το θέμα που αρχικά σου κέντρισε το ενδιαφέρον. Αυτή η διαδικασία θα πολλαπλασιαστεί και θα συνεχιστεί με τον ίδιο τρόπο. Έτσι λοιπόν, αν, για παράδειγμα, η θεματική αυτή έχει να κάνει με μία πολιτική άποψη ή ένα είδος lifestyle, η εφαρμογή θα σε βομβαρδίσει με τόσο μεγάλο όγκο πληροφορίας που τελικά μπορεί να σου φανεί πως αυτή είναι η μόνη πραγματικότητα. Θα υποστείς, δηλαδή, μία σωστή πλύση εγκεφάλου και πιθανό να υιοθετήσεις μία άποψη που, σε άλλη περίπτωση, δεν θα ενστερνιζόσουν. Σίγουρα, κάποιος θα μπορούσε να σκεφτεί πως ο καθένας κρίνει για τον εαυτό του και πως ακόμη και στον καταιγισμό μηνυμάτων δεν είναι δυνατό να παρασύρεσαι. Όμως μπορεί να συμβεί, υπό τις κατάλληλες συνθήκες. Τέτοιες είναι η προσωπικότητα του ατόμου, η παιδεία και η εκπαίδευσή του, η ηλικία, η ψυχική του κατάσταση, η πνευματικότητά του κ.ά. 

Αναπόφευκτα, λοιπόν, κατέληξα να συλλογίζομαι τα εξής: Αν έχουμε μετατραπεί σε αντικείμενο αγοραπωλησίας, πόσα ακόμη είναι ικανές οι πολυεθνικές να πράξουν για να μας εκμεταλλευτούν; Κατά πόσο είμαστε θύματα του υπερκαταναλωτισμού που μας προωθούν; Κατά πόσο νομίζουμε ότι κάθε φορά που πραγματοποιούμε μία μικρή αγορά «για να κάνουμε ένα δώρο στον εαυτό μας», είναι επιλογή μας και κάτι που δεν συμβαίνει τόσο συχνά; Κι αν, ακόμα, οι πληροφορίες με τις οποίες ερχόμαστε αντιμέτωποι είναι ειδικά επιλεγμένες για εμάς, σε τι ποσοστό κρίνουμε εμείς τι θα παρακολουθήσουμε, τι θα διαβάσουμε, τι θα ακούσουμε; Μήπως ο σχεδιασμός του αλγορίθμου μάς στερεί την ποικιλία που έχουμε ανάγκη; Μήπως μας περιορίζει σε ένα μικρό φάσμα της πραγματικότητας; Και τελικά, αυτά που πιστεύουμε και υποστηρίζουμε είναι πραγματικά δικές μας σκέψεις; Είναι αληθινά καρπός μας; Ή καταλήγουμε να παρασυρόμαστε από τη μόνη πραγματικότητα που αντικρίζουμε; Είμαστε ελεύθεροι πλέον να αφεθούμε στην δική μας συλλογιστική; Να κάνουμε σημαντικές ή ασήμαντες σκέψεις, πέρα από αυτές που μας οδηγεί ο δικός μας αλγόριθμος; Να ξεφύγουμε από αυτά που μας επιβάλλουν οι μόδες και το μάρκετινγκ και να κρίνουμε ανεπηρέαστοι; Και δεν λέω, πάντα θα υπάρχουν εξωτερικές πηγές που θα μας επηρεάζουν. Αλλά μήπως πλέον εκτιθέμεθα περισσότερο από το υγιές σε αυτές; Τόσο που περιορίζουμε την ελευθερία του νου μας να σκεφτεί, να κρίνει και να πράξει; Αληθινά δεν ξέρω. Είμαι όσο μπερδεμένη όσο το πλήθος των ερωτηματικών στις προτάσεις μου. Και από την άλλη, ευθύνη του καθενός μας δεν είναι να βάζει φρένο σε όσα νιώθει πως τον παρασύρουν; Αν όμως κάποιος δεν το νιώθει; Κι αν τελικά η ελευθερία μας περιορίζεται εξαιτίας των social media, πώς πρέπει να πράξουμε; Ανησυχητικό φαίνεται το γεγονός ότι ακόμη και οι τεχνικοί δημιουργοί αυτών, στο ντοκιμαντέρ, μας ωθούν να τα περιορίσουμε ή να τα αποκλείσουμε τελείως από τη ζωή μας. 

Κι όσο θα σκέφτομαι αυτά, θα αναρωτιέμαι ακόμα: «Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι;». Αν περιοριστούμε στα social media σίγουρα η απάντηση είναι όχι. Αλλά η ελευθερία επιλογής είναι δική μας. Βέβαια, σε ένα κόσμο γεμάτο τέτοιες τεχνολογίες, οι επιλογές φαντάζουν λίγες αν δεν επιθυμείς να αποκοπείς κοινωνικά. Κι έτσι θα συνεχίζω να βασανίζω το νου μου: «Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι;».

¹Personalization: η στρατηγική μάρκετινγκ που αφορά την εξατομίκευση του προϊόντος ή περιεχομένου σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες κάθε καταναλωτή

²Ενέργειες μάρκετινγκ: η στρατηγική και οι ενέργειες σε σχέση με τη φύση του προϊόντος, την τιμολόγησή του, την διανομή- πώλησή του και την επικοινωνία (τους τρόπους προβολής του) (Δημητριάδης & Τζωρτζάκη, 2010)

 

Βιβλιογραφία: Δημητριάδης, Σ. & Τζωρτζάκη, Α. Μ., 2010. Μάρκετινγκ. Αρχές- Στρατηγικές- Εφαρμογές. Α’ έκδοση επιμ. s.l.:Rosili.

Μπορείτε να βρείτε το ντοκιμαντέρ “Το κοινωνικό δίλημμα” εδώ

Πόσο χρήσιμο ήταν αυτό το άρθρο για εσένα?

Αξιολόγησέ το, επιλέγοντας τη φατσούλα που επιθυμείς!

Μέσος όρος: 0 / 5. Ψήφοι: 0

Καμία ψήφος μέχρι στιγμής! Αξιολόγησέ το πρώτος/η.

Λυπούμαστε πολύ που αυτό το άρθρο δεν ήταν χρήσιμο για εσένα!

Βοήθησέ μας να βελτιώσουμε αυτό το άρθρο!

Πες μας, πως μπορούμε να βελτιώσουμε αυτό το άρθρο?

Δημοσιεύσεις

Μερικές φορές σκέφτομαι ότι δεν ξέρω πολλά για την ζωή, ούτε καν που βαδίζω. Ξέρω, όμως, ότι γεννήθηκα το 2000 και ότι είμαι φοιτήτρια του τμήματος Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας του Ο.Π.Α. Είμαι η Αλεξάνδρα και μ’ αρέσουν τα βιβλία, η ζωγραφική, η σύνταξη κειμένων, ο αθλητισμός (μερικές φορές), τα ταξίδια, το φαγητό, η μουσική και, γενικότερα, το να ζω. Συνηθίζω να επιτρέπω στον εαυτό μου να «είναι» και αλλάζω συνεχώς. Έτσι, ακόμα και η διατύπωση αυτού του βιογραφικού, μπορεί σε λίγο καιρό, όταν θα έχω πάει ένα επίπεδο παραπάνω, να μη με ικανοποιεί. Παρ’ όλα αυτά, επειδή πιστεύω πως, όντως, «τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν», βρίσκομαι εδώ για να αποτυπώσω, δημόσια πλέον, ό,τι τόσο καιρό κρύβω.

Μπορεί επίσης να σας αρέσει

Χορεύω θα πει εκφράζομαι (Μέρος 1ο)

Χορεύω θα πει εκφράζομαι (Μέρος 1ο)

Αν παρατηρήσεις καλύτερα θα συνειδητοποιήσεις πως τα πάντα γύρω σου έχουν ένα ρυθμό. Η κίνηση στους δρόμους μιας πόλης, τα φύλλα των δέντρων σ’ ένα δάσος, εσύ που αναπνέεις σταθερά και η καρδιά σου έχει το δικό της ρυθμό. Η ζωή η ίδια αποτελείται από μία σειρά...

Διαβάστε Περισσότερα
Νότες μουσικής με διαφορετική απόχρωση

Νότες μουσικής με διαφορετική απόχρωση

Το χρώμα αποτελεί την μικρή πινελιά που κάνει την καθημερινότητά μας λιγότερο πληκτική και περισσότερο υποφερτή. Είναι αυτή η οπτική εντύπωση που προκύπτει από την αντανάκλαση φωτεινών ακτινών σε μία επιφάνεια. Επιδρά έντονα στον εσωτερικό μας ψυχισμό, επηρεάζει την...

Διαβάστε Περισσότερα

0 Σχόλια

Υποβάλετε ένα Σχόλιο

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Εγγράψου τώρα στο Newsletter μας

Εγγράψου τώρα στο Newsletter μας

Με την εγγραφή σου στη λίστα θα μαθαίνεις πρώτος τα νέα μας.

Η εγγραφή σου ολοκληρώθηκε με επιτυχία!

Share This