Το ημερολόγιο φέτος γράφει 2021. Συμπληρώνονται λοιπόν 200 χρόνια από τη στιγμή που οι Έλληνες αποφάσισαν να αποτινάξουν τον οθωμανικό ζυγό και να διεκδικήσουν την ελευθερία τους. Φέτος, περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά αξίζει να κάνουμε μια αναδρομή, να διαβάσουμε, να μάθουμε, να ακολουθήσουμε την ιστορία όπου εκείνη θέλει να μας ταξιδέψει. Με αυτό το άρθρο λοιπόν, θα ταξιδέψουμε λίγα μόνο χιλιόμετρα μαζί της. Λίγα, γιατί η διαδρομή της ιστορίας είναι ατελείωτη, άλλοτε ευθεία και άλλοτε με στροφές και εμπόδια. Η ιστορία αναθεωρείται και προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα. Το σημαντικότερο, επομένως, είναι να μεταφερόμαστε εξ ολοκλήρου στην περίοδο που μελετάμε και να την κρίνουμε με βάση τους τότε θεσμούς και δεδομένα.
Τι ήταν οι «αλλόθρησκοι» για την Οθωμανική αυτοκρατορία;
Η Οθωμανική αυτοκρατορία – προσοχή, μέχρι την εδραίωση των Νεότουρκων και τη δημιουργία του τουρκικού κράτους το 1924 μιλάμε ακόμα για Οθωμανική Αυτοκρατορία – ήταν χωρισμένη σε μιλλέτ, σε κοινότητες οι οποίες αποτελούσαν τις φορολογικές μονάδες. Η σημερινή Ελλάδα ανήκε στο Ρουμ μιλλέτ, δηλαδή την ορθόδοξη κοινότητα με επικεφαλής τον Πατριάρχη. Το Πατριαρχείο δεν πλήρωνε φόρους. Διαμόρφωνε την εθνικοθρησκευτική ταυτότητα των ανθρώπων και διέσωζε τις παραδόσεις, με αποτέλεσμα ο ρόλος του να είναι άκρως σημαντικός. Σύμφωνα με το Ισλάμ, οι λαοί της Βίβλου (Χριστιανοί και Εβραίοι) μπορούσαν να διατηρήσουν την πίστη τους ως τζιμμήδες, προστατευόμενοι δηλαδή υπήκοοι, πληρώνοντας φυσικά εκτός από τις συνηθισμένες φορολογικές εισφορές και έναν πρόσθετο φόρο. Συνεπώς μαζικοί υποχρεωτικοί εξισλαμισμοί δεν γίνονταν κατά κανόνα, ειδικά αφού πολλοί τζιμμήδες προτιμούσαν να εξισλαμιστούν εθελοντικά με την ελπίδα να ανακουφιστούν φορολογικά.
Τι ήταν το παιδομάζωμα;
πηγή: https://www.mixanitouxronou.gr/ti-ginontan-ta-christianopoula-pou-arpazan-i-othomani-tin-periodo-tis-tourkokratias-i-gonis-tous-ta-theorousan-nekra-i-pio-axii-genitsari-kateligan-sto-palati-stin-ipiresia-tou-soultanou/
Εξαίρεση στο παραπάνω αποτελούσε το παιδομάζωμα (devsirme) το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μέθοδος υποχρεωτικής κοινωνικής κινητικότητας. Η οθωμανική διοίκηση ήταν αρκετά κλειστή και τροφοδοτούνταν μόνο από μουσουλμάνους, ενώ οι ραγιάδες ήταν αποκλεισμένοι. Με το παιδομάζωμα στρατολογούνταν υποχρεωτικά παιδιά από βαλκανικές χώρες (περίπου 5.000 το χρόνο) τα οποία εξισλαμίζονταν και εκπαιδεύονταν από την οθωμανική αυτοκρατορία. Προϋπόθεση για να παρθεί ένα παιδί με το παιδομάζωμα ήταν να είναι υγιές και να έχει αδέλφια. Αν ήταν μοναχοπαίδι, η οικογένεια, η φορολογική μονάδα δηλαδή στερούνταν εργατικά χέρια τη στιγμή που αυτό που ενδιέφερε την οθωμανική αυτοκρατορία περισσότερο ήταν η καταβολή των φόρων. Η μοίρα για αυτά τα παιδιά ήταν είτε να ενταχθούν στο στρατιωτικό σώμα (Γενίτσαροι), είτε να αναλάβουν διοικητικές θέσεις για τον Σουλτάνο.
Υπήρχε το Κρυφό Σχολειό;
πηγή: https://www.athensmagazine.gr/article/retromania/393513-epanastash-1821-o-perifhmos-pinakas-to-039-039-kryfo-sxoleio-039-039-se-poion-poylhthhke-kai-gia-posa-xrhmata
Οι Οθωμανοί ποσώς ενδιαφέρονταν για το τι γλώσσα θα μιλούσαν οι τζιμμήδες. Επακόλουθο αυτής της ανακρίβειας είναι ο μύθος του Κρυφού Σχολειού. Ο λόγος που τα παιδιά παρακολουθούσαν σχολικά μαθήματα βράδυ με το καντηλάκι δεν ήταν άλλος από την παιδική εργασία, ένα φαινόμενο που μάστιζε όχι μόνο την οθωμανική αυτοκρατορία, αλλά τον κόσμο ολόκληρο. Τα παιδιά εργάζονταν στα χωράφια ή σε άλλες εργασίες που απαιτούσαν το φως του ήλιου, με αποτέλεσμα η εκπαίδευση να περνάει σε δεύτερη μοίρα. Το βράδυ λοιπόν, οι παπάδες, που ήταν οι μόνοι μορφωμένοι, φρόντιζαν να μάθουν τα παιδιά λίγα γράμματα.
Έγινε ο χορός του Ζαλόγγου;
πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/861
Μα είναι να απορούμε αν αυτοκτονούσαν οι γυναίκες; Φυσικά και αυτοκτονούσαν. Όταν η μοίρα για εκείνες ήταν αλλεπάλληλοι βιασμοί ή δουλοπάζαρα για να ενταχθούν σε κάποιο χαρέμι, σαφώς ο παράδεισος αποτελούσε την καλύτερη επιλογή τους.
Τι σημαίνει κλέφτης και τι αρματολός;
Κάτι ακόμα που μας έρχεται στο μυαλό μόλις ακούμε το 1821 είναι οι κλέφτες και οι αρματολοί. Οι κλέφτες ανέβαιναν στα βουνά για προσωπικό τους όφελος, έκλεβαν περαστικούς για να ζήσουν. Η οθωμανική αυτοκρατορία με σκοπό να ελέγξει αυτό το φαινόμενο ίδρυσε ένα σώμα αρματολών οι οποίοι στην πραγματικότητα ήταν οι πιο ικανοί κλέφτες. Εγκλωβίστηκαν λοιπόν σε έναν φαύλο κύκλο καθώς οι κλέφτες προσπαθούσαν να δείχνουν την ικανότητα τους για να προαχθούν σε αρματολούς οι οποίοι δεν φορολογούνταν ως μέλη της οθωμανικής διοίκησης.
Γιατί δεν έγινε νωρίτερα η επανάσταση;
Μια επανάσταση έχει ιδεολογική υπόσταση και προϋποθέτει την κινητοποίηση των μαζών. Είναι απαραίτητη η ύπαρξη ενός κοινωνικού υποκειμένου για την επανάσταση το οποίο θα διατυπώσει την αξία της. Μέσα στην κλειστή οθωμανική αυτοκρατορία δεν ήταν εύκολο να αναπτυχθούν και να διαδοθούν ιδέες. Μόνη διέξοδος για να γίνει αυτό ήταν τα εμπορικά δίκτυα τα οποία διαχειριζόταν η αστική τάξη. Αυτή η αστική τάξη που αλληλεπιδρούσε με την Ευρώπη κατάλαβε την αδυναμία του συστήματος της οθωμανικής αυτοκρατορίας και μπόρεσε να διατυπώσει το αίτημα της επανάστασης. Έτσι, αν και καθυστερημένα σε σύγκριση με την Ευρώπη, αναπτύσσεται ένας Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Ο Διαφωτισμός, βέβαια, δεν θέτει θέμα επανάστασης αλλά αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη των ιδεών που θα οδηγήσουν στην επανάσταση. Με τον Διαφωτισμό αναδεικνύεται η σημασία της εκπαίδευσης και δημιουργούνται πλέον κοινοτικά σχολεία με δασκάλους που έχουν σπουδάσει σε πανεπιστήμιο. Ώθηση δόθηκε από την έκρηξη της εκδοτικής παραγωγής που κατέστησε τα βιβλία προσιτά στους περισσότερους, με αποτέλεσμα η ανάγνωση να μην είναι πλέον προνόμιο μόνο της αστικής τάξης. Το Σύνταγμα του Ρήγα αλλά και τα υπόλοιπα Επαναστατικά Συντάγματα έδιναν και στους άκληρους πολίτες πλήρη δικαιώματα. Αυτή η δημοκρατία δεν τρόμαζε τους Έλληνες. Τους ενέπνεε.
Ποια είναι η σημασία της επανάστασης;
πηγή: https://history.arsakeio.gr/index.php/f-e-kai-1821/114-200-xronia-apo-tin-kiryksi-tou-apeleftherotikou-agona-1821-2021
Οι θρύλοι σχετικά με την Επανάσταση είναι λογικό να υπάρχουν. Μη ξεχνάμε ότι ένας φαινομενικά αδύναμος λαός κατάφερε να θριαμβεύσει έναντι μιας αυτοκρατορίας. Η Επανάσταση ήταν το πρώτο επιτυχημένο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στον κόσμο της Νεώτερης Ευρώπης. Το εθνικό κράτος που δημιουργήθηκε ως απόρροια της Επανάστασης ήταν κάτι καινούργιο για τους Έλληνες. Δεν θύμιζε σε τίποτα ούτε την αρχαιότητα, η οποία έβλεπε βασικά αυτοδιοικούμενες πόλεις-κράτη, αλλά ούτε και τη βυζαντινή αυτοκρατορία που ποτέ δεν επέλεξε να καλείται Ελλάδα ή οι υπήκοοι της Έλληνες. Μετά την Επανάσταση γεννήθηκε η Ελλάδα. Εκεί πρέπει να αναζητήσουμε τη σημασία της Επανάστασης. Μπορεί εν αρχή το νεοσύστατο ελληνικό κράτος να περιορίστηκε σε στενά σύνορα αλλά υπήρχε πλέον κράτος για να αγκαλιάσει το ελληνικό έθνος. Υπήρχε Ελλάδα.
Φυσικά δεν μπορούμε με ένα άρθρο να καλύψουμε όλη αυτήν την περίοδο. Αν κάποιος ενδιαφέρεται να προβληματιστεί περαιτέρω, προτείνω ανεπιφύλακτα το βιβλίο «Ιστορία των Νέων Ελλήνων» του Πέτρου Θ. Πιζάνια.
Πηγή εικόνας φόντου: https://www.sansimera.gr/hubs/elliniki-epanastasi-1821-iroes-mahes
Τριτοετής φοιτήτρια ιστορίας, ζω στον δικό μου κόσμο ενοχλώντας τους νεκρούς για να αποσπάσω τα μυστικά τους. Ανυπομονώ να ζήσω τη ζωή μου μέσα σε ένα μουσείο. Χρειάζομαι τη μουσική για να αναπνέω και το χορό για να προχωράω. Διδυμάκι με τα όλα μου, θέλω να είμαι περιτριγυρισμένη από κόσμο συνέχεια, να μοιράζομαι με τον κόσμο τις σκέψεις μου και να ακούω τις δικές του. Α! Φυσικά και θέλω να γυρίσω όλον τον κόσμο με ένα αυτοκίνητο εξερευνώντας κάθε σπιθαμή του. Εδώ θα βρείτε μερικές δικές μου σκέψεις. Ελπίζω να τις απολαύσετε!
0 Σχόλια