Η θεματική αυτού του μήνα στην ιστοσελίδα μας ήταν τα μουσεία. Μουσείο, εκτός από μια πολύ ωραία επιλογή για να περάσετε τον χρόνο σας, ανάλογα και με τις ανησυχίες σας, σημαίνει πολιτισμός. Σημαίνει τέχνη, ιστορία, κοινωνία, πρόσωπα, όλα παντρεμένα με έναν τρόπο γοητευτικό, ο οποίος συγκεντρώνεται και εκφράζεται στα αναρίθμητα εκθέματα που συναπαρτίζουν τις συλλογές τους. Στο τέλος αυτού του μήνα, τον οποίο αφιερώσαμε στα μουσεία, η τύχη και οι συγκυρίες φρόντισαν να γιορτάζουμε την επέτειο της ζωής και του θανάτου ενός ακόμη ανθρώπου των τεχνών, ενός ποιητή ανεξίτηλου, σπουδαίου. Στις 29 Απριλίου του 1863 και του 1933 γεννήθηκε και πέθανε ο Κωνσταντίνος Καβάφης.
Ο ποιητής από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου που έμελλε να αφήσει το στίγμα του στη διαδρομή της νεοελληνικής λογοτεχνίας, να αποτελέσει έναν κανόνα της, να γίνει διάσημος τη δική του εποχή κατά την οποία δρούσε αλλά να διαβάζεται αδιαλείπτως ακόμη και σήμερα, σαν να μην πέρασε μια μέρα, 90 χρόνια μετά τον δυσάρεστο για όλους εμάς θάνατό του.
Κάποιοι άνθρωποι που εμφανίστηκαν στο πέρασμα των αιώνων θα έπρεπε με κάποιον τρόπο να ζουν αιώνια. Θα έπρεπε να δίνεται η δυνατότητα στην ανθρωπότητα να τους χαρεί και να τους εκμεταλλευτεί όσο περισσότερο μπορεί. Να εκμεταλλευτεί το πνεύμα τους, τον τρόπο σκέψης τους, να εμπνευστεί και να παρακινηθεί από μυαλά τα οποία καθορίζουν τη στάση και τη ζωή της.
Ο Καβάφης έγραφε για τον εαυτό του. Δημιουργούσε συλλογές και εξέδιδε μόνος του περίπου 100 με 200 αντίτυπα για να τα δώσει σε δικούς του ανθρώπους. Κι όμως, μέσα σε όλην αυτήν τη διαδικασία δημιουργίας, η οποία αν βασιστεί κανείς στο παραπάνω στοιχείο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί προσωπική, κατάφερε να σημαδέψει μια ολόκληρη λογοτεχνική γενιά και να μείνει στην ιστορία της ποίησης ως ο άνθρωπος που δεν έγραφε απλώς για τον ίδιο, ούτε καν για την εποχή του, αλλά ως ο άνθρωπος του οποίου οι δημιουργίες θα έμεναν επίκαιρες και σημαντικές για πολλές γενιές μετά τον θάνατό του.
Υπάρχει η συμφωνία πως τα ποιήματα του Καβάφη διακρίνονται σε φιλοσοφικά, ιστορικά και ηδονικά. Αν σκεφτεί κανείς τον τρόπο έκφρασης του ποιητή, τότε αυτή η διάκριση θα τον βρει με βεβαιότητα σύμφωνο. Εάν όμως εξετάσει κανείς τη μεγάλη εικόνα, θα διαπιστώσει πως η καβαφική δημιουργία είναι ενιαία, πως ιστορικά στοιχεία ενυπάρχουν πολλές φορές και στα λεγόμενα φιλοσοφικά ποιήματα, πως λυρικά στοιχεία ενυπάρχουν σε φιλοσοφικά ποιήματα και τούμπαλιν. Γιατί αν αναλογιστεί κανείς ακόμη και το πιο απλό, θα μπορέσει να καταλάβει πως στην πραγματικότητα μια τέτοια διάκριση δεν έχει και τόση μεγάλη σημασία: Κανείς δε μελετά λ.χ. ιστορία χωρίς να εξάγει κάποιο φιλοσοφικό συμπέρασμα για τη ζωή ή τον τρόπο με τον οποίο η ανθρωπότητα δρα ή πώς αντ’ αυτού θα έπρεπε να δρα. Όλοι αυτοί οι τομείς είναι εύκολο να συνδεθούν μεταξύ τους, τα όριά τους είναι ρευστά και ως εκ τούτου μια οποιαδήποτε διάκριση πάνω σε αυτό ξεφεύγει κάπως από αυτό που καθίσταται το πιο σημαντικό απ’ όλα: να εκτιμήσει κανείς τη συμβολή αυτού του καβαφικού κόσμου, ο οποίος εκφράζεται μέσω των ποιημάτων του, σε όποια κατηγορία και να τα εντάσσει κάποιος, τόσο στη λογοτεχνία την ίδια όσο και στον τρόπο σκέψης μας.
Ναι, ο Καβάφης θεωρούσε τον εαυτό του ιστορικό ποιητή. Δεν θα πρέπει να ξεχνά κανείς όμως πως η ιστορία επρόκειτο στην ουσία για το ορμητήριο του Καβάφη, τον τόπο από τον οποίο ξεκινούσε πολλές φορές ώστε να συνθέσει τα ποιήματά του. Μπορεί σε πολλά ποιήματα ιστορικά πρόσωπα να δίνουν και να παίρνουν, με την ανάγνωση και την προσεκτική μελέτη τους όμως κάποιος μπορεί με ευκολία να διαπιστώσει πως αυτά τα πρόσωπα και αυτές οι ιστορικές πραγματικότητες δεν είναι παρά το προκάλυμμα προκειμένου ο ποιητής Καβάφης να προχωρήσει στη σύνθεση ποιημάτων που εκφράζουν έναν ολόκληρο κόσμο, μια ολόκληρη κοσμοθεωρία, και όχι απλά την τάση να γραφτεί ιστορία (δεν θα πρέπει να αγνοεί κανείς πως ο ίδιος ο Σεφέρης είχε εισάγει τον όρο ψευδοϊστορικά, ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο).
Εν πάσει περιπτώσει, αυτό που κανείς θα πρέπει να κρατήσει πέρα από αυτές τις ανούσιες διαφωνίες είναι πως ο Καβάφης διαβάζεται και αποθεώνεται για τον ρηξικέλευθο ποιητικό του τρόπο, για τη γραφή και τη σκέψη του που αποτυπώνεται μέσα σε αυτήν. Είναι ποιητής του μέλλοντος, καθώς με τη γραφή του «μίλησε» στις ευαίσθητες ψυχές των ανθρώπων, χωρίς φανφάρες ή άλλα ποιητικά πυροτεχνήματα. Έβγαλε κομμάτια από την ψυχή του και τα εναπόθεσε με το μελάνι του πάνω στο χαρτί. Άλλα στον ίδιο άρεσαν, άλλα πάλι όχι, γι’ αυτό και τα αποκήρυξε. Το βέβαιο είναι, όμως, πως το σύνολο της ποιητικής δουλειάς του Καβάφη μάς έκανε πλουσιότερους, δημιούργησε νέους δεσμούς των ανθρώπων με τη λογοτεχνία και την ποίηση και άφησε τέτοιο αποτύπωμα, ώστε να συνεχίσει να διαβάζεται και να μην ξεχαστεί. Με τρία του ποιήματα, από διαφορετικές περιόδους της δημιουργίας του και με αυστηρά κριτήρια τα γούστα του γράφοντος, τον τιμούμε κι εμείς εδώ σήμερα, στο tambook.gr.
Ἡ ΠΟΛΙΣ
Εἶπες ˚ «Θὰ πάγω σ’ ἄλλη γῆ, θὰ πάγω σ’ ἄλλη θάλασσα.
Μιὰ πόλις ἄλλη θὰ βρεθεῖ καλλίτερη ἀπ’ αὐτή.
Κάθε προσπάθειά μου μιὰ καταδίκη εἶναι γραφτῆ ˚
κ’ εἲν’ ἡ καρδιά μου – σὰν νεκρός- θαμένη.
Ὁ νοῦς μου ὡς πότε μὲς στὸν μαρασμὸν αὐτὸν θὰ μένει.
Ὅπου τὸ μάτι μου γυρίσω, ὅπου κι ἂν δῶ
ἐρείπια μαῦρα τῆς ζωῆς μου βλέπω ἐδῶ,
ποῦ τόσα χρόνια πέρασα καὶ ρήμαξα καὶ χάλασα.»
Καινούργιους τόπους δὲν θὰ βρεῖς, δὲν θάβρεις ἄλλες θάλασσες.
Ἡ πόλις θὰ σὲ ἀκολουθεῖ. Στοὺς δρόμους θὰ γυρνᾷς
τοὺς ἴδιους. Καὶ στὲς γειτονιὲς τὲς ἴδιες θὰ γερνᾷς ˚
καὶ μὲς στὰ ἴδια σπίτια αὐτὰ θ’ ἀσπρίζεις.
Πάντα στὴν πόλι αὐτὴ θὰ φθάνεις. Γιὰ τὰ ἀλλοῦ -μὴ ἐλπίζεις-
δὲν ἔχει πλοῖο γιὰ σέ, δὲν ἔχει ὁδό.
Ἔτσι ποῦ τὴ ζωή σου ρήμαξες ἐδῶ
στὴν κώχη τούτη τὴν μικρή, σ’ ὅλην τὴν γῆ τὴν χάλασες.
[1910 – από τα αναγνωρισμένα ποιήματα 1897 – 1933]
ἈΠΟΛΕΙΠΕΙΝ Ὁ ΘΕΟΣ ἈΝΤΩΝΙΟΝ
Σὰν ἔξαφνα, ὥρα μεσάνυχτ’, ἀκουσθεῖ
ἀόρατος θίασος νὰ περνᾶ
μὲ μουσικὲς ἐξαίσιες, μὲ φωνές—
τὴν τύχη σου ποῦ ἐνδίδει πιά, τὰ ἔργα σου
ποῦ ἀπέτυχαν, τὰ σχέδια τῆς ζωῆς σου
ποῦ βγῆκαν ὅλα πλάνες, μὴ ἀνοφέλετα θρηνήσεις.
Σὰν ἕτοιμος ἀπὸ καιρό, σὰ θαρραλέος,
ἀποχαιρέτα την, τὴν Ἀλεξάνδρεια ποῦ φεύγει.
Πρὸ πάντων νὰ μὴ γελασθεῖς, μὴν πεῖς πῶς ἦταν
ἕνα ὄνειρο, πῶς ἀπατήθηκεν ἡ ἀκοή σου·
μάταιες ἐλπίδες τέτοιες μὴν καταδεχθεῖς.
Σὰν ἕτοιμος ἀπὸ καιρό, σὰ θαρραλέος,
σὰν ποῦ ταιριάζει σε ποῦ ἀξιώθηκες μιὰ τέτοια πόλι,
πλησίασε σταθερὰ πρὸς τὸ παράθυρο,
κι ἄκουσε μὲ συγκίνησιν, ἀλλ’ ὄχι
μὲ τῶν δειλῶν τὰ παρακάλια καὶ παράπονα,
ὡς τελευταία ἀπόλαυσι τοὺς ἤχους,
τὰ ἐξαίσια ὄργανα τοῦ μυστικοῦ θιάσου,
κι ἀποχαιρέτα την, τὴν Ἀλεξάνδρεια ποῦ χάνεις.
[1910 – 1911 – από τα αναγνωρισμένα ποιήματα 1897 – 1933]
Ὁ ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ ΤΟΥ 1903
Κι ἀν γιὰ τὸν ἔρωτά μου δὲν μπορῶ να πῶ –
ἀν δὲ μιλῶ γιὰ τὰ μαλλιὰ σου, γιὰ τα χείλη, γιὰ τὰ μάτια·
ὄμως τὸ πρόσωπό σου ποῦ κρατῶ μὲς στὴν ψυχή μου,
ὁ ἦχος τῆς φωνῆς σου ποῦ κρατῶ μὲς στὸ μυαλὸ μου,
οἱ μέρες τοῦ Σεπτέμβρη ποῦ ἀνατέλλουν στὰ ὄνειρά μου,
τὲς λέξεις καὶ τὲς πράξεις μου πλάττουν καὶ χρωματίζουν,
εἰς ὄποιο θέμα κι ἀν περνῶ, ὄποιαν ἱδέαν κι ἀν λέγω.
[1904 – από τα κρυμμένα ποιήματα 1882 – 1923]
Πηγή φωτογραφίας: ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΒΑΦΗ: ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΠΟΘΕΤΗΡΙΟ
Γεννημένος την εικοστή δεύτερη ημέρα του πρώτου Αυγούστου της χιλιετίας μας και μεγαλωμένος στο Γαλάτσι Αττικής, φοιτώ στο τμήμα της Φιλολογίας στην Αθήνα. Λάτρης της λογοτεχνίας, δεινός (;) ταβλαδόρος, φίλος των ταξιδιών και του αθλητισμού, Νταλαρικός και Μαλαμικός και πεπεισμένος ότι δεν γνωρίζω τίποτα γράφω στο t.a.m.book άρθρα γενικής θεματολογίας. Ή αλλιώς, ό,τι μου πει ο Μαντζεβελάκης!
0 Σχόλια