Μια θεωρητική προσέγγιση σχεδιαστικών πρακτικών και της λυπηρής πραγματικότητας τους, εμπνευσμένη από το ομώνυμο τραγούδι των “Pentagram” (1994)
Hammer & Chisel
Για να χαρακτηρίσουμε ένα τρόπο παραγωγής μορφών στον σχεδιασμό χρησιμοποιούμε τον όρο αφαίρεση, παρόμοια με τη γλυπτική δηλαδή αφαιρούμε υλικό από μια μορφή ώστε αυτή να παράξει τον χώρο που θέλουμε, αρνητικό, άδειο, κενό χώρο όταν βγάζουμε από αυτόν ύλη και θετικό, κατειλημμένο, γεμάτο χώρο όταν δεν αφαιρούμε. Τα αποτελέσματα των δύο διαδικασιών είναι εξίσου καίρια για να οριστεί η τελική μορφή, συνυπολογίζονται ισότιμα για να βγει το πόρισμα. Ας αφήσουμε όμως, προς το παρόν, τη διαλεκτική κενού-πλήρους, μια έτσι και αλλιώς καλοδουλεμένη θεματική για να επιχειρήσουμε μια νέα συνολικότερη προσέγγιση, με αρχή την αναλογία σχεδιασμού-γλυπτικής. Συνεπώς, κάτι που προσπαθούμε να ορίσουμε σαν μορφή γίνεται όλο και πιο συγκεκριμένο όσο του αποδίδονται ιδιότητες, αλλά και όσο του αποκλείονται. Ένα γλυπτό γίνεται όλο και πιο λεπτομερές όταν του αφαιρείται υλικό. Άρα μήπως τελικά η αφαίρεση είναι μια γενικότερη αρχή που διέπει στο σύνολο του τον σχεδιασμό και συμβαίνει συνειδητά ή ασυνείδητα στο μυαλό κάθε συνθέτη/δημιουργού; (συνθέτης με την έννοια του ατόμου που συνθέτει κάτι, το συναρμολογεί.)
Unrefined Marble
Έχουμε αντιστοιχήσει τον σχεδιασμό με ένα εξωφρενικά συγκεκριμένο γλυπτό, το αποτέλεσμα σμιλεύματος δηλαδή διάφορων ενδεχομένων ιδιοτήτων του “αντικειμένου” στις ιδιότητες της τελικής μορφής (αντικείμενο εδώ είναι το όποιο δημιούργημα). Έστω (στα πλαίσια μιας “μαθηματικής αδείας”) ότι υπάρχει ένας θεωρητικός χώρος, που συνυπάρχουν όλα τα πιθανά ενδεχόμενα, όπου εκπληρώνονται όλα τα πιθανά σενάρια της έκβασης του αντικειμένου, αυτός ο χώρος είναι ταυτόχρονα εντελώς γεμάτος με τα πλήρη όλων των πιθανών συνθέσεων και παντελώς άδειος από τα κενά όλων των πιθανών ανοιγμάτων. Ο χώρος αυτός είναι η πέτρα, το κομμάτι μαρμάρου που διατίθεται για σμίλευμα και εμείς γλύπτες. Κάθε κίνηση, χτύπημα ή ξύσιμο αφαιρεί ενδεχόμενα από το χάος της ολότητας, μέχρι τα ενδεχόμενα που μένουν να είναι όλο και λιγότερα, όλο και πιο ειδικά, μέχρι το αποτέλεσμα να είναι εξωφρενικά συγκεκριμένο.
“Feidias’ Paradox”
Αρχίζουμε τώρα καλύτερα να αντιλαμβανόμαστε την έννοια του σχεδιαστή-γλύπτη και φτάνουμε στο πεδίο δραστηριοποίησης του, με έναν στίχο που διεγείρει το φαντασιακό να βρει αυτή τη σχέση του γλυπτού-δημιουργήματος στην πραγματικότητα και να το ντύσει, κατά το δυνατόν, με πρακτικούς όρους, αν και καταλήγει σε ένα ειρωνικό μάλλον συμπέρασμα. “Born in times, when all was stone” ένα απόφθεγμα που άθελά του και σε συνδυασμό με τα παραπάνω, μας τραβάει σε μια συνειρμική κατρακύλα, μας υποδεικνύει το αδιαμφισβήτητο μειονέκτημα της τελευταίας γενιάς αρχιτεκτόνων (και ίσως λιγότερο των λοιπών σχεδιαστών), που γεννήθηκαν σε μια εποχή κατειλημμένων χώρων, καλούνται λοιπόν να πραγματευτούν τη συνθήκη της μετάλλαξης, της μετατροπής, παρά της δημιουργίας από το μηδέν. Το ειρωνικό της υπόθεσης είναι ότι αν τελικά παραδεχτούμε ότι το σχεδιαζόμενο αντικείμενο είναι ένα όλο από το οποίο σκαλίζουμε το κάτι ειδικό, τότε μιλάμε για έναν σχεδιαστή-γλύπτη που για πρώτη ύλη δεν έχει παρά ήδη σμιλευμένα αγάλματα, παγιδευμένος στο παράδοξο να του λείπει υλικό προς σχεδιασμό τη στιγμή που πνίγεται σε (ή από) αυτό.
“Into the crypt”
Πίσω στο τραγούδι επικρατούν οι αναφορές στο μυθολογικό πλάσμα που λέγεται μέδουσα, ένα ον που με το βλέμμα του σε πετρώνει (Petrified) παγιώνοντας έτσι την ύπαρξη του εχθρού της, ντύνει ενδεχομένως τον σαδισμό της με κάποιο ευγενή σκοπό να διαφυλάξει την αξία και τα ιδανικά του αντιπαρατιθέμενου ήρωα και να τα κάνει ένα σύμβολο για τους υπόλοιπους εν ζωή ανθρώπους. Παρόμοια ο δημιουργός παγιώνει μια κατάσταση που θεωρεί ιδανική, είτε αυτό είναι μια λειτουργία, ένα νόημα, ένα κτήριο ή ένα άγαλμα, την εκθέτει σαν ένα σύμβολο προς κάθε τι που σχεδιάζεται να μοιάσει. Η μέδουσα όμως μέσα από την αξία του νικημένου αντλεί ναρκισσιστικά επιβεβαίωση, δείχνει την υπεροχή της έναντι μιας υπολογίσιμης δύναμης, παρομοίως ο συνθέτης/αρχιτέκτονας μεταμφιέζει το god complex του κάτω από την ανάγκη πραγμάτωσης του ιδανικού, υπονοώντας ότι αυτός είναι η αρχή του, αυτός είναι που δίνει ζωή στο τέλειο, αυτός είναι που υπογράφει το αλάνθαστο της δημιουργίας του.
“Twisted Lust”
You’ll be petrified…
Η Μέδουσα, ο δημιουργός, ο συνθέτης: παράφρονες ερωτευμένοι με το όραμα τους. Ο μεγαλύτερος πόθος τους η πραγμάτωση του, η πιο αρρωστημένη φαντασίωση τους, να ξεριζώσουν το ιδανικό που σκέφτονται από το φαντασιακό τους, να του κόψουν τη ρίζα απτό υποσυνείδητό τους, να το φέρουν δια της βίας στην πραγματικότητα. Εκείνο (το άγαλμα, το τραγούδι, ο πίνακας, το κτήριο, ο πεσών ήρωας στη σπηλιά της Μέδουσας) μάχεται με ότι έχει, να μείνει μια ιδέα, μια πιθανότητα, ματώνουνε τα νύχια του, ξύνουνε τους τοίχους του φαντασιακού και ο δημιουργός λαβωμένο το σέρνει απ’ τα μαλλιά, να το βγάλει απ´ τη θεωρία, να το βάλει στον κόσμο. Όχι επειδή θέλει το κακό του, όχι με σαδισμό και χωρίς να αντλεί ευχαρίστηση. Το κάνει επειδή το αγαπάει, του τρέφει αρρωστημένο έρωτα, το θέλει στην πραγματικότητα, εκεί που θα είναι πια δικό του.
…Turn you to stone
You’ll be petrified…
Η δημιουργία, το τέλος της πιθανότητας, ένας μικρός όλεθρος, μια έκρηξη, ένα ωστικό κύμα τόσο μεγάλο που δεν αφήνει καμία αμφιβολία για το τι είναι τελικά το δημιούργημα. Ξυρίζει τη γη από οτιδήποτε πλην του έργου. Το αφήνει εκεί μνημείο και μνήμα της πεθαμένης ιδέας. Ειρωνικό για μια ιδέα η στιγμή της πραγμάτωσης της να συμπέσει με τον θάνατο της. Παύει η φαντασίωση με το τελευταίο χάραγμα της πέτρας, απότομα, απόλυτα. Είναι φύση αδύνατο να είναι ταυτόσημη της πραγματικότητας, το συγκεκριμένο κερδίζει τη μάχη με το ιδανικό κάθε φορά, το ιδανικό είναι ανώτερο του συγκεκριμένου κάθε μα κάθε φορά.
…Dust and bones
You’ll be petrified…
Η εμμονή, το πείσμα του συνθέτη έναντι στην άρνηση της σύνθεσης, που νιώθει όμορφα εκεί, που είναι καλύτερη εκεί, είναι δυνατότερη όσο τη φαντάζεται, τη φανταζόμαστε, πριν έρθει στο κόσμο, ποιος επέλεξε να έρθει έτσι και αλλιώς; “You’ll be petrified” αναφωνεί και με μεγαλύτερη μανία σκαλίζει το μάρμαρο του, πιο πολύ ποθεί την κατάκτηση του, να φτιάχνεις κάτι, να είσαι γενεσιουργός δύναμη. “You’ll be petrified” ψιθυρίζει όσο του φέρνει αντίσταση το έργο, όσο βρίσκει εμπόδια, παράδοξα, πολυσύνθετα προβλήματα, αρχικά άλυτα, τώρα απόδειξη της ευφυίας του. “You’ll be petrified” Και πλησιάζει η κορυφή-κορύφωση της διαδικασίας, η αδιαμφισβήτητη ευτυχία της ολοκλήρωσης του έργου, η θέα από το ψηλότερο σημείο του βουνού.
…I’m gonna turn you to stone.
You’ll be petrified…
Η ολοκλήρωση, η πραγμάτωση, ένας μικρός θάνατος, μια λεπίδα με αγάπη μπηγμένη στην καρδιά από τον εραστή του, τον αυτουργό του εγκλήματος της δημιουργίας. Και η διαδικασία, μακρόσυρτη, μεγαλειώδης τελετή, εμβατηριακή η αντήχηση των χτύπων του σφυριού, μελωδική υπόκρουση των θραυσμάτων που χτυπούν το πάτωμα, τρίζουν κάθε που τα πατάει ο γλύπτης, μέσα στον χορό του. Η διαρκέστερη κηδεία. Να αποκτάς υπόσταση είναι να χάνεις δυνατότητες.
…To dust and bone.
You’ll be petrified…
Η άφιξη, η κατάκτηση, η λήθη των πιθανοτήτων, το παγίωσε και δε θα είναι ποτέ ξανά τόσο ωραίο. Και εκείνος, ο γλύπτης, πήρε την πολυπόθητη ικανοποίηση της κατάκτησης, τώρα όμως και αυτός αντιλαμβάνεται, το μεγαλείο της πρότερης ιδέας, του χάους της ιδέας. Τώρα αντιλαμβάνεται ότι ευχαρίστηση αντλεί από την προσμονή της κατάκτησης και όχι από την κατάκτηση αυτή καθαυτή. Τώρα το κοιτά και γύρω του όλα αυτά που θα μπορούσε να είναι. Μουδιασμένος ξανά πιάνει το σφυρί και το καλέμι, σκύβει πάνω από την επόμενη πέτρα, ξεκινάει το επόμενο έργο, σαν τα παραπάνω να μην έγιναν ποτέ, σαν να μην ήξερε ότι τον ίδιο δρόμο πήρε πάλι, σαν να μην έμαθε ότι την κατάκτηση διαδέχεται αμείλικτη συνειδητοποίηση ή σαν να μην τον νοιάζει ιδιαίτερα.
…Nothing can help you now.
Κόντρα στο ρεύμα των καιρών της εξειδίκευσης, πορεύεται προς ένα αναγεννησιακό μοντέλο του πολυπράγμονος ανθρώπου όπου φυσική, μαθηματικά, βιολογία, αρχιτεκτονική, design, φιλοσοφία, ψυχολογία και άλλα συγκεντρώνονται στο ρεπερτόριο ενός ατόμου, που ενθουσιάζεται με αυτά και τα μελετά. Φέρε τα παραπάνω σε επαφή με μια geek αισθητική βγαλμένη από κόμικ, βιβλία, sci–fi ταινίες, παιχνίδια φαντασίας και retro arcade σε μια εκρηκτική αντίδραση με παράγωγα Hard Rock και Heavy Metal ήχων. Τότε θα τον δεις να αναδύεται απ᾽ τους καπνούς, με τα στρογγυλά γυαλιά του και την εργαστηριακή ποδιά του, που μόλις προλαβαίνει να ρίξει την σκιά της στο S και το H του υποκείμενου Black Sabbath T–Shirt, το μόνο που χρειάζεται είναι συνεχή παροχή καφέ, αλλά πριν του προσφέρεις ένα ποτήρι και ανοίξεις την πόρτα σου στον τρελό επιστήμονα είναι καλό πρώτα να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είναι επιστήμονας, ακόμα.
0 Σχόλια