Μοναδική μέθοδος η σάτιρα για να αναδειχθεί και να καυτηριαστεί η επικαιρότητα. Όχι άδικα θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος πως πρόκειται για ένα μεγάλο όπλο. Τόσοι και τόσοι κωμικοί έχουν αποτυπώσει με το χιούμορ τους την πραγματικότητα και έχουν πει αλήθειες που δεν θα ξεστόμιζε κανείς από τους διαπρεπείς αναλυτές και τους ανθρώπους των τηλεοπτικών παραθύρων. Δυστυχώς, όμως, επειδή δεν δύναμαι να χρησιμοποιήσω χιούμορ όσο κοιτάζω τις αλλαγές στις οποίες υπόκειται (ξανά) η Παιδεία, θα αρκεστώ σε έναν απλό, αναίμακτο σχολιασμό.
Διαβάζοντας τις νέες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της Παιδείας γίνεται αντιληπτό με μια ματιά πως το εκπαιδευτικό σύστημα βαδίζει όλο και περισσότερο προς τη χρησιμοθηρία και τη σκοπιμότητα. Δείχνει να αρκείται στη μετάδοση στυγνών πληροφοριών, απλά και μόνο ώστε ο μαθητής να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στην ψυχοφθόρο διαδικασία των εξετάσεων στο τέλος της χρονιάς. Κι όλα αυτά, βεβαίως, με το πρόσχημα του εκσυγχρονισμού και της σύνδεσης του σχολείου με τη νέα αγορά εργασίας που διαμορφώνεται. Λόγος για πνεύμα και ψυχή κανένας. Απόδειξη; Ούτε μία ώρα πλέον μαθημάτων καλλιτεχνικής παιδείας σε ολόκληρο το Λύκειο, τη στιγμή που στις υπόλοιπες βαθμίδες όχι μόνο αυτά δεν ενισχύονται, αλλά περιθωριοποιούνται μέρα με τη μέρα κάνοντας τον τελικό εξοβελισμό τους να φαντάζει αναπόφευκτος.
Ας μη σχολιάσουμε το γεγονός ότι μαθήματα επιλογής όπως το γραμμικό σχέδιο αποτελούν προαπαιτούμενα για την εισαγωγή ενός μαθητή σε σχολές όπως η Αρχιτεκτονική. Σα να θες δηλαδή να γίνεις μαθηματικός χωρίς να εξετάζεσαι στα Μαθηματικά. Πέρα, λοιπόν, από αυτό, βλέπουμε με λύπη την τέχνη να χάνει σταδιακά τη θέση που οφείλει να έχει στην εκπαίδευση, η οποία προωθεί την παπαγαλία και τη σκοπιμότητα όσο ποτέ άλλοτε. Πράγματι, και με πόνο ψυχής πρέπει να σημειώσω εδώ, η απαξίωση των μαθημάτων που αποσκοπούν στην όξυνση της καλλιτεχνικής αντίληψης και στην ανάπτυξη του πνευματικού κόσμου των μαθητών προχωρά με γοργά βήματα, τόσο ώστε το γενικότερο κλίμα που επικρατεί στις κοινωνικές ομάδες σήμερα να ευνοεί τη στείρα απομνημόνευση και τη χρησιμοθηρική αντίληψη και όχι την ψυχική ευχαρίστηση και τη νοητική αναβάθμιση. Πώς, όταν από τις πρώτες κιόλας τάξεις του Δημοτικού γίνεται σαφές πως μαθήματα όπως η θεατρική αγωγή περνούν σε δεύτερη μοίρα, αφού μέγιστη προτεραιότητα έχουν Μαθηματικά και Γλώσσα ως βασικά μαθήματα, να μη διαμορφωθεί η ίδια και ακόμη πιο οξυμένη νοοτροπία στο Γυμνάσιο ή πολύ περισσότερο στο Λύκειο;
Η αλήθεια είναι, σαφώς, πως στα χρόνια της κρίσης που διανύουμε σε πολλούς τομείς, όχι απλώς στον οικονομικό, θα θεωρείτο από πολλούς τουλάχιστον αναμενόμενη μια τέτοια εξέλιξη προς τη σκοπιμότητα στην εκπαίδευση, κυρίως με τη λογική της απόκτησης όλων εκείνων των τεχνικών δεξιοτήτων για την όσο γίνεται ευκολότερη απορρόφηση στην όλο και δυσκολότερη αγορά εργασίας. Οι νέοι καιροί δηλαδή απαιτούν τη μεταστροφή αυτή προς τον ωφελιμισμό για να περάσει ο άνθρωπος αλώβητος από τις αντιξοότητες της παγκόσμιας κρίσης. Έτσι, επόμενο είναι να υποτιμάται η τέχνη, εφόσον μέσω αυτής δεν είναι εφικτή η οικονομική ευημερία. Τι γίνεται με την πνευματική, ψυχική, νοητική ευημερία όμως;
Σε όλες τις μέχρι τώρα κρίσιμες εποχές, όταν οι άνθρωποι δοκιμάζονταν από πολέμους, ανεργία και αβεβαιότητα, η τέχνη και η επίδραση που αυτή ασκούσε έκανε τον κόσμο να σκέφτεται πιο αισιόδοξα, τη στιγμή που τον παρακινούσε να μην τα βάλει κάτω και να παλέψει για να ανατρέψει τα κακώς κείμενα των κοινωνιών του. Ας αναρωτηθούμε, λοιπόν, τι επίδραση είχαν για την υφήλιο τα έπη του Ομήρου, οι τραγωδίες του Σοφοκλή, τα ποιήματα του Βιργιλίου ή αργότερα, η ποίηση του Σέικσπιρ, οι συμφωνίες του Μπετόβεν, οι πίνακες του Ντελακρουά. Τι θα γινόταν αν όλοι εκείνοι είχαν εργασθεί με άξονα αποκλειστικά το οικονομικό όφελος και όλοι εμείς δεν είχαμε τη χαρά και τη μοναδική ευκαιρία να θαυμάσουμε όλες αυτές τις εμβληματικές προσφορές τους;
Φυσικά και δεν υπάρχει σωστή μόρφωση χωρίς την απαραίτητη μύηση του ανθρώπου στη μουσική, στη ζωγραφική, στο θέατρο ή τη λογοτεχνία. Ποτέ κανείς δε θεωρείται μορφωμένος όταν δεν έχει παρακολουθήσει μια θεατρική ή μουσική παράσταση, δεν έχει χαζέψει έναν πίνακα, δεν έχει διαβάσει ένα ποίημα. Διότι η τέχνη είναι η αλήθεια μας. Είναι η δύναμη εκείνη που μας εξευγενίζει και μας οδηγεί χωρίς υπερβολή στον πλούτο της γνώσης. Και οι καλλιτέχνες; Εκείνοι τους οποίους έχουμε ηθικό χρέος να ευγνωμονούμε και να ενθαρρύνουμε να συνεχίσουν να μας πλουτίζουν και να συνεισφέρουν στην ευρεία ανάπτυξη του πνεύματος μας. Που μας δίνουν λίγο από τα φώτα τους.
Το σίγουρο είναι πως η τέχνη θα είναι πάντα το καταφύγιό μας, όση προσπάθεια και αν γίνεται για να απαξιωθεί. Γιατί και το πιο βαθύ σκοτάδι δεν μπορεί να εγκλωβίσει το φως από το πιο ταπεινό κεράκι.
Γεννημένος την εικοστή δεύτερη ημέρα του πρώτου Αυγούστου της χιλιετίας μας και μεγαλωμένος στο Γαλάτσι Αττικής, φοιτώ στο τμήμα της Φιλολογίας στην Αθήνα. Λάτρης της λογοτεχνίας, δεινός (;) ταβλαδόρος, φίλος των ταξιδιών και του αθλητισμού, Νταλαρικός και Μαλαμικός και πεπεισμένος ότι δεν γνωρίζω τίποτα γράφω στο t.a.m.book άρθρα γενικής θεματολογίας. Ή αλλιώς, ό,τι μου πει ο Μαντζεβελάκης!
Απλά υπέροχο άρθρο! Δυστυχώς, αυτό. Και εμείς ζήσαμε τα καλλιτεχνικά και τη θεατρική παιδεία, όπως τη ζήσαμε…οι επόμενες γενιές να αντικρίζουν αυτό το ανάξιο εκπαιδευτικό σύστημα σαν κάτι που πρέπει να γίνει και να περάσει. Όχι σαν ευκαιρία διεύρυνσης οριζόντων…και πως να διευρυνθούν οι καημένοι όταν ο κόσμος δεν προάγει τα ευγενή δρώμενα?