Ως γνωστόν, η Μέση Ανατολή ανέκαθεν αποτελούσε καζάνι που βράζει. Πρόσφατα, οι εκ νέου επιθέσεις του ισραηλινού στρατού κατά του λαού της Παλαιστίνης ενίσχυσαν αυτήν ακριβώς τη διαπίστωση. Διώξεις, εκτοπισμοί, φυλετικές διακρίσεις, ένα καθεστώς Άπαρτχάιντ, με λίγα λόγια, κάτω από το οποίο ο Παλαιστινιακός λαός στενάζει χρόνια και χρόνια τώρα. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα, είχα την τύχη και συνάμα το προνόμιο μαζί με την πρόσφατη επίσκεψή μου στο πανέμορφο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης να παρακολουθήσω την εξαιρετική ταινία μικρού μήκους της (καταγώμενης από την πολύπαθη Παλαιστίνη) Larissa Sansour, In Vitro, η οποία καταπιάνεται με το ζήτημα της ταυτότητας, της ιστορικής μνήμης και της νοσταλγίας. Μια ταινία του 2019 που ταιριάζει γάντι με την επικαιρότητα, με την τύχη των Παλαιστινίων και εν γένει όσων ξεριζώθηκαν από τις ιδιαίτερες πατρίδες τους και τράβηξαν τον δρόμο της προσφυγιάς. Διότι όπως είναι γνωστό, η τέχνη διαθέτει ένα μοναδικό χάρισμα να αποτυπώνει πραγματικότητες και να εγείρει ερωτήματα και προβληματισμούς, σε τέτοιο επίπεδο ώστε να διαπαιδαγωγεί και να ανοίγει νέους ορίζοντες στο κοινό που την παρακολουθεί. Είναι, κοντολογίς, ένα εργαλείο, μέσω του οποίου αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τον κόσμο, ενώ μας γεννάται και η έμπνευση να κινητοποιηθούμε προκειμένου να τον μετασχηματίσουμε προς το καλύτερο. Αυτή η ταινία αποτελεί μια τέτοια περίπτωση.
Σε έναν κόσμο πληττόμενο από μια πρωτοφανή οικολογική καταστροφή, λόγω της οποίας οι άνθρωποι έχουν οδηγηθεί σε καταφύγια κάτω από τη γη για δεκάδες χρόνια, αναδύεται η ιστορία της Dunia και της Alia, μάνας και κόρης από τη Βηθλεέμ, οι οποίες διαφωνούν για την αξία της νοσταλγίας και της ιστορικής μνήμης, καθώς και το κατά πόσον αυτές τις βοηθούν να προχωρήσουν στην υπόλοιπη ζωή τους. Η Alia δεν έζησε ποτέ πάνω στη γη, δεν έζησε ποτέ στην Παλαιστίνη, γι’ αυτό και οι μνήμες που κουβαλά είναι επίπλαστες, τις οποίες η μητέρα της, Dunia, τής εμφύτευσε όλα αυτά τα χρόνια στο καταφύγιο, το οποίο αποτελεί ουσιαστικά το μοναδικό σπίτι που έχει ποτέ γνωρίσει. Η ίδια νιώθει εγκλωβισμένη, πνιγμένη από κάλπικη νοσταλγία για έναν κόσμο που ποτέ δεν έζησε, από εμπειρίες που ποτέ δεν αποκόμισε η ίδια, ζει σε ένα πιεστικό ψέμμα από το οποίο θέλει να απελευθερωθεί. «Αυτό το μέρος είναι η δική σου εξορία. Όχι η δική μου», λέει στην 70χρονη μητέρα της που ακόμη αναθυμάται τα παιδικά της χρόνια στη δική της πατρίδα. Εκείνη πιστεύει πως η μνήμη είναι το μοναδικό στήριγμά της, η σανίδα σωτηρίας της, προνόμιο δίχως το οποίο εξαφανίζεται η ταυτότητά της.
Μια συγκλονιστική ιστορία αγωνιώδους αναζήτησης της ταυτότητας, μια μάχη ανάμεσα στην προσκόλληση στα παλιά και στην εστίαση στο παρόν και το μέλλον. «Μεγάλωσα με βάση τη νοσταλγία των άλλων», ακούει με πόνο η Dunia την κόρη της, Alia, να εξομολογείται, κορυφώνοντας την αντίθεση μεταξύ των δύο φιλοσοφιών, των δύο στάσεων ζωής, της ανάγκης για μνήμη και της ανάγκης για λήθη, οι οποίες συγκρούονται στη βάση της ξενιτιάς, της απομόνωσης και του «καταφυγίου». Μια ιστορία ανατριχιαστικά επίκαιρη, απόλυτα συμβατή με τη γεμάτη πολέμους, διωγμούς, διακρίσεις και ρατσισμούς επικαιρότητα, δίνοντας βέβαια και στους μη παθόντες, αυτούς που παρακολουθούν από μια εξωτερική οπτική γωνία, το έναυσμα να αναρωτηθούν κι εκείνοι πόσο επίπονη είναι για τους κατατρεγμένους η προσαρμογή σε ένα νέο περιβάλλον, στο «καταφύγιό» τους. Ένα πραγματικό αριστούργημα της έβδομης τέχνης, το οποίο αναμφισβήτητα πλουτίζει τον ψυχισμό και τον εσωτερικό κόσμο του τυχερού που το παρακολουθεί. Μία ακόμη απόδειξη πως η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια, αλλά βασικό και αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης.
*Η ταινία «In Vitro» εκπροσώπησε τη Δανία στην 58η Μπιενάλε της Βενετίας το 2019 και θα είναι διαθέσιμη στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης ως τις 26 Σεπτεμβρίου 2021.
Πηγή φωτογραφίας φόντου: Larissa Sansour’s In Vitro (film still), 2019. Photograph: Courtesy of the artist
Γεννημένος την εικοστή δεύτερη ημέρα του πρώτου Αυγούστου της χιλιετίας μας και μεγαλωμένος στο Γαλάτσι Αττικής, φοιτώ στο τμήμα της Φιλολογίας στην Αθήνα. Λάτρης της λογοτεχνίας, δεινός (;) ταβλαδόρος, φίλος των ταξιδιών και του αθλητισμού, Νταλαρικός και Μαλαμικός και πεπεισμένος ότι δεν γνωρίζω τίποτα γράφω στο t.a.m.book άρθρα γενικής θεματολογίας. Ή αλλιώς, ό,τι μου πει ο Μαντζεβελάκης!
0 Σχόλια