«τραγικωμωδία σε δυο πράξεις»“Λοιπόν, θα πάμε. / Ναι, ας πάμε. / (Δεν κινούνται).”
Πολιτικές που εγείρουν αντιδράσεις, περιστατικά κοινωνικής ασυδοσίας που αντιμετωπίζονται με αποστροφή μέχρι και καθημερινές διαπροσωπικές συναναστροφές που μας προκαλούν πονοκέφαλο. Απελπιστικές σκέψεις στο τέλος της ημέρας, πνιγηρό αίσθημα και θυμός με μοναδική επιθυμία να ανατραπεί η περιοριστική συνθήκη. Και τι κάνουμε την επομένη; Μα φυσικά περιμένουμε (πάλι) τον Γκοντό!
Τίποτα δεν συμβαίνει, κανείς δεν έρχεται, κανείς δεν πηγαίνει, είναι απαίσιο!
Ο ιρλανδός Σάμιουελ Μπέκετ, κοινωνός του θεάτρου του παραλόγου, στο έργο του περιμένοντας τον Γκοντό επιτρέπει να περάσει μπροστά από τα μάτια μας ολόκληρη η γραφικότητα και η ματαιότητα της ανθρώπινης φύσης.
Στην 1η πράξη του έργου, δυο άνθρωποι συναντιούνται τυχαία στο δάσος και καταλαβαίνουν ότι αμφότεροι περιμένουν έναν άγνωστο, τον Γκοντό, που όμως δεν εμφανίζεται. Συζητούν, συναντούν κόσμο, οργίζονται, ο χρόνος κυλά, ο Γκοντό άφαντος και εκείνοι άτολμα επιλέγουν την αδράνεια. Σκέφτονται συνεχώς να φύγουν από το δάσος, αλλά διστάζουν. Καρτερούν τον ερχομό του μεσσία Γκοντό, που θα τους απελευθερώσει από το μαρτύριο της αναμονής.
Περιμένουμε. Βαριόμαστε. Όχι, μην διαμαρτύρεστε, βαριόμαστε μέχρι θανάτου, δεν υπάρχει αμφιβολία. Καλώς. Έρχεται μια εκτροπή και τι κάνουμε; Το αφήνουμε να χαθεί. … Σε μια στιγμή, όλα θα εξαφανιστούν και θα είμαστε μόνοι για άλλη μια φορά, εν μέσω ανυπαρξίας.
Οι αναγνώσεις του έργου είναι πολλές. Κοινό τους σημείο, το αιώνιο «τώρα». Προσανατολισμός της σκέψης στο μέλλον, αλλά το «τώρα», όσο περισσότερο αγνοείται, τόσο πιο δυσβάσταχτο γίνεται. Για αυτό ταλαιπωρεί τους ήρωες του Μπέκετ. Για αυτό ταλαιπωρεί και εμάς.
Και το «αύριο» δεν έρχεται ποτέ. Ή μάλλον έρχεται, νωχελικό. Και φέρνει κάθε δυσβάσταχτο χθεσινό «τώρα» ξέχειλο από ρουτίνες, τυπικές συναναστροφές και μηχανικές υποχρεώσεις. Υποχωρήσεις σε θέματα που έχουν περισσότερη σημασία από όσο μας επιτρέπεται να παραδεχτούμε και εμμονές σε καταστάσεις που δεν έχουν τίποτα να προσφέρουν. Συνεχής δυσανασχέτηση, πάντα όμως από τη βολή της ακινησίας ή και της σιωπής που καλά ανατροφοδοτούν τον φαύλο κύκλο μιας ζωής γεμάτης από ανεκπλήρωτες επιθυμίες και αίσθημα αδικίας.
Στην 2η και τελευταία πράξη του έργου, οι ήρωες μην μπορώντας να αντέξουν άλλη αναμονή αποφασίζουν να κρεμαστούν από ένα δέντρο. Η ζώνη όμως που έχουν φτάνει μόνο για τον έναν. Οπότε και η αυλαία κλείνει και με τους δύο ζωντανούς, να παραμένουν εκεί που μας τους πρωτοσύστησε ο συγγραφέας. Μέχρι και την έσχατη στιγμή επιλέγουν την “ενάρετη” υπομονή που αποδεικνύεται αδιάλειπτα ψυχοφθόρα, παρά μια στιγμή ρίσκου που δύναται να τους χαρίσει μια ζωή φτιαγμένη στα δικά τους μέτρα, ανεξάρτητη από εμπόδια και ανησυχίες που τρίτοι σπέρνουν στο δρόμο τους, με αντάλλαγμα αμφίβολες υποσχέσεις λύτρωσης.
Η ελευθερία της επιλογής-στον βαθμό που η σύγχρονη πραγματικότητα επιτρέπει την πραγμάτωση του όρου-περιέχει την μεγαλύτερη ευθύνη από όλες, την ευθύνη προς τον εαυτό. Όσο και αν η κοινωνική φύση του ανθρώπου είναι αναντίρρητη, το βιολογικό υπόβαθρό του τον έχει προγραμματισμένο να υπακούει στα κελεύσματα ενός και μόνο μυαλού, του δικού του. Ο φόβος για την επιβίωση είναι αυτός που τον αναγκάζει να στεγάζει τις επιθυμίες του κάτω από υποσχέσεις άλλων και να μετουσιώνει τις σχέσεις συνεργασίας σε σχέσεις εξάρτησης. Ο φόβος όμως για την επιβίωση, σε έναν κόσμο που κατά γενική εικόνα ευημερεί (άλλη συζήτηση βέβαια) είναι παράλογος και λειτουργεί ως κρησφύγετο για προστασία από την ευθύνη. Την ευθύνη που αναλογεί στον καθένα για την διαμόρφωση της δικής του πραγματικότητας, με την παραδοχή πως δεν υπάρχει κάποιος βαρυσήμαντος στόχος ο οποίος νοηματοδοτεί τις ζωές όλων. Αρκεί απλώς το να ζούμε, ο καθένας με τις δικές του αξίες.
Και για να γίνουμε λίγο πιο επίκαιροι, το «γιατί τώρα;» δεν είναι ερώτηση. Είναι η απάντηση στο αέναο «ας περιμένουμε» που μας κατατρώει μέχρι να αντιληφθούμε πως ο σωτήρας Γκοντό που τόσο αποζητούμε, γινόμαστε οι ίδιοι τη στιγμή που επιλέγουμε να απελευθερωθούμε απ΄ τα δεσμά του.
… Σε αυτό το μέρος, αυτήν τη στιγμή, όλη η ανθρωπότητα είναι εμείς, είτε μας αρέσει είτε όχι. Ας σπεύσουμε να επωφεληθούμε, λοιπόν, προτού να είναι πολύ αργά! Ας εκπροσωπήσουμε επάξια για μια φορά τη σιχαμένη φάρα στη οποία μας έριξε η μαύρη μας μοίρα! Τι λες κι εσύ?
Μεταφρασμένα αποσπάσματα από το θεατρικό έργο
En attendant Godot, Samuel B. Beckett (1906-1989)
0 Σχόλια