Μπορεί να θεωρείται cliché, όπως διαβάζεις κι απ’ τον τίτλο, όμως στην πραγματικότητα η μουσική είναι πάντα η σωστή απάντηση, ασχέτως της ερώτησης. Σκέψου το λιγάκι… Όταν είσαι χαρούμενος για μια μικρή σου επιτυχία, θέλεις να ακούσεις μουσική, προκειμένου να αισθανθείς ακόμη μεγαλύτερη ευφορία. Ή τις φορές που είσαι στεναχωρημένος ή λυπημένος, καταφεύγεις στη μουσική για λύτρωση. Κι εκείνη με τη μελωδική της αύρα σε περικλείει στην αγκαλιά της και σου δείχνει πως δεν είσαι μόνος σου. Πως όλα θα περάσουν κάποια στιγμή και θα ξαναβρείς το χαμόγελό σου. Και ξέρεις κάτι; Όντως περνάνε! Ή τις άλλες φορές που βαριέσαι αφόρητα τη διαδρομή της δουλειάς με το λεωφορείο, επιλέγεις και πάλι τη μουσική ως συνοδοιπόρο σου. Βάζεις τα πολύχρωμα ακουστικά σου, γέρνεις προς το παράθυρο και ταξιδεύεις. Αισθάνεσαι πως ο προορισμός σου είναι μια μαγευτική παραλία, δεδομένου του καιρού, κι όχι άλλο ένα οχτάωρο στη δουλειά.
Όπως συμβαίνει και παραπάνω, έτσι και στην περίπτωση της Διαταραχής Αυτιστικού Φάσματος (ή αλλιώς ΔΑΦ), η μουσική φαίνεται να αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κομμάτι στην ανάπτυξη και βελτίωση των συγκεκριμένων ατόμων. Για όσους δε γνωρίζουν, η ΔΑΦ αποτελεί μια βιολογικά προσδιορισμένη διαταραχή, η οποία, ούσα πολύπλοκη και διάχυτη, επιδρά σε μεγάλο βαθμό στο καθημερινό συγκείμενο του ατόμου, όπως είναι για παράδειγμα το γνωστικό, το νοητικό, το κοινωνικό και το συναισθηματικό κομμάτι (Στασινός, 2020). Χαρακτηρίζεται από ορισμένες ανεπάρκειες, οι οποίες διαφέρουν κατά ένα βαθμό, από άτομο σε άτομο, ανάλογα με την ανάπτυξη που επιδεικνύει (Happe, 2003). Σύμφωνα με το DSM-5 (2013), οι δύο ομάδες συμπτωμάτων αφορούν προβλήματα στην κοινωνική επικοινωνία και στερεοτυπικές – επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, δραστηριότητες αλλά και ενδιαφέροντα (Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση, 2013).
Ξέρω! Ίσως να σε μπέρδεψα λιγάκι με όλα αυτά. Για να μη σε κουράσω περισσότερο με επιστημονικές ορολογίες και θεωρίες, θα σε πάω κατευθείαν στα πρακτικά! Τα περισσότερα παιδιά με ΔΑΦ επιθυμούν την προσκόλληση σε ένα οικείο και σταθερό περιβάλλον, μακριά από έντονες αλλαγές. Κι όταν μιλάω για αλλαγές, εννοώ από τη διαδρομή που ακολουθείς καθημερινά για να πας στο σχολείο, μέχρι και τη θέση που βάζεις τα πιάτα και τα ποτήρια σου. Μπορεί για σένα να μην είναι σημαντικά, όμως στη δική τους περίπτωση θα πρέπει να είσαι λιγάκι προσεκτικός. Αν θέλεις να βοηθήσεις, μπορείς να συμβάλλεις στη διατήρηση της ομοιομορφίας και της ρουτίνας. Και πού ‘σαι; Μην παρεξηγηθείς αν κάποια στιγμή ένα άτομο με ΔΑΦ δε σε κοιτάει στα μάτια όταν μιλάς, δε γελάει με τα αστεία σου ή δε σου δίνει σημασία. Απλά δυσκολεύονται στο κομμάτι της κοινωνικοποίησης και της αλληλεπίδρασης, και τις περισσότερες φορές δε γνωρίζουν πώς πρέπει να συμπεριφερθούν. Να θυμάσαι ότι έχουν διαφορετικό τρόπο θέασης των πραγμάτων και να μην τους κατακρίνεις. Το διαφορετικό έχει πάντα τη δική του γοητεία. Και στην τελική, όλοι διαφορετικοί δεν είμαστε;
Αυτό που θέλω να σχολιάσουμε σήμερα είναι ο ρόλος της μουσικής στην καθημερινότητα των ατόμων με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος, όπως σου ανέφερα και στην αρχή. Υπάρχουν πολλά παιδιά που ανταποκρίνονται καλύτερα σε ένα πιο δημιουργικό και «πειραματικό» περιβάλλον. Τις περισσότερες φορές τα παιδιά αυτά είναι υψηλής λειτουργικότητας, τα οποία έχουν διάθεση για εξερεύνηση, δημιουργικότητα κι ανακάλυψη. Δεν μπορούν να λειτουργούν πάντα υπό καθοδήγηση κι έλεγχο τρίτων, διότι επιθυμούν να απελευθερωθούν δημιουργικά και να γίνουν περισσότερο ανεξάρτητα. Και προς αυτή την κατεύθυνση τείνουν μέσω της ενασχόλησης με τη μουσική ή την τέχνη γενικότερα. Η μουσικοθεραπεία αποτελεί μια μορφή θεραπείας, η οποία προσπαθεί μέσω της χρήσης μουσικών ερεθισμάτων, να «θεραπεύσει» το παιδί και να το βοηθήσει να εξελιχθεί αποτελεσματικά, ώστε να εκτελεί δραστηριότητες με λειτουργικό τρόπο (Pellitteri 2000). Ουσιαστικά, προσπαθούμε να αναπτύξουμε κοινωνικές κι επικοινωνιακές δεξιότητες, αλλά και να καταπολεμήσουμε τις στερεοτυπικές κινήσεις των ατόμων με ΔΑΦ. Η μουσική έχει αυτή τη μαγική δυνατότητα να «γεμίσει» συναισθηματικά το άτομο, να το ηρεμήσει, να το βοηθήσει να κοινωνικοποιηθεί και να αλληλεπιδράσει με το περιβάλλον του.
Είναι γνωστό ότι τα άτομα με ΔΑΦ δυσκολεύονται να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους, γι’ αυτό και δεν επιδιώκουν τη σύναψη κοινωνικών σχέσεων με το περιβάλλον. Θα λέγαμε ότι παρουσιάζουν κοινωνικά ελλείμματα, αφού συνήθως αποφεύγουν τη βλεμματική επαφή και δίνουν την εντύπωση ότι δεν ακούνε τον ομιλούντα (Στασινός, 2020). Για τον λόγο αυτό πολλές φορές δεν επιλέγονται από τους υπολοίπους και μένουν αποκομμένα, μοναχικά και περιθωριοποιημένα. Πράγμα που είναι όντως λυπηρό κι άδικο. Να σε εκτοπίζουν, επειδή πολύ απλά ο τρόπος που βλέπεις τα πράγματα κι ο τρόπος που συμπεριφέρεσαι διαφέρει από τους γύρω σου. Αλήθεια, μπήκες ποτέ στη θέση τους;
Δεδομένου ότι ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ον, έχει έντονη ανάγκη κοινωνικής κι αλληλεπιδραστικής σχέσης, καθώς αυτή αποτελεί ένα από τα βασικότερα κομμάτια της εξέλιξης κι ανάπτυξής του. Κι εδώ έρχεται η μουσικοθεραπεία να βοηθήσει τα άτομα να εκφραστούν, να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους και να βελτιώσουν τον έλεγχο της συμπεριφοράς τους. Η μουσική είχε από πάντα αυτό το ιδιαίτερο χάρισμα, να διεισδύει στο βάθος της ψυχής σου και να ανασύρει μαζί της όλα αυτά που νιώθεις, κρύβεις ή φοβάσαι να εκφράσεις. Μπορεί να εντοπίσει συναισθήματα που δεν ήξερες καν ότι βρίσκονται μέσα σου. Απλά με μια μελωδία κι ένα πλήθος λέξεων, στοιβαγμένων αρμονικά μεταξύ τους, σε ακινητοποιεί και σε παρασύρει στον μαγικό της κόσμο. Σε βοηθάει να εκφραστείς καλύτερα, να ανακαλύψεις το μέσα σου και να κατανοήσεις λίγο καλύτερα τον έξω κόσμο. Να έρθεις πιο κοντά με τους γύρω σου και να μοιραστείς όμορφες, αλλά και πιο σκληρές στιγμές. Ακόμη κι αυτές φαντάζουν πιο ανώδυνες, παρέα με τη μουσική. Κι αυτό ισχύει για όλους. Για σένα που έχεις ΔΑΦ, αλλά και για σένα που δεν έχεις. Σαν να μη διαφέρουμε και τόσο τελικά, έτσι;
Μάλλον ήρθε η ώρα να σας αφήσω σιγά σιγά. Έχω την τάση να γράφω περισσότερα απ’ όσα θα έλεγα με λέξεις. Ας κρατήσουμε τη μουσική για συνδετικό κρίκο από εδώ και στο εξής. Όταν θα σε ρωτήσουν : «Τι μας ενώνει;», πες τους η μουσική. Κι άμα σε ρωτήσουν : «Πού διαφέρουμε;», πες τους στο είδος της μουσικής που ακούμε.
ΥΣ : Κάπου διάβασα το παρακάτω και ταυτίστηκα… «Αγάπησα τη διαφορετικότητα, κι ομολογώ πως έχει την ομορφιά της».
Βιβλιογραφία
- Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση (2013). Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (5η έκδοση). ΗΠΑ.
- Στασινός, Δ. (2020). Η Ειδική Συμπεριληπτική Εκπαίδευση 2027. Η ελκυστική εκδίπλωσή της στο Νέο ψηφιακό σχολείο με ψηφιακούς πρωταθλητές. Αθήνα : Εκδόσεις Παπαζήση (γ’ αναθεωρημένη έκδοση).
- Happe, F. (2003). Αυτισμός. Σύγχρονη ψυχολογική θεώρηση. Αθήνα : Gutenberg.
- Pellitteri, J. (2000). Music Therapy in the Special Education Setting. Journal of Educational and Psychological Consultation, 11(3&4), 379–391.
Wake me up when September ends! Έτσι με ξύπνησαν κι εμένα από την κοιλιά της μαμάς μου τέλη Σεπτέμβρη του '98. Ήταν βράδυ, όμως τα μαγευτικά φώτα της Θεσσαλονίκης ήταν αρκετά να αποκαλύψουν την εμφάνισή μου στο ουράνιο σώμα που ονομάζεται Γη. Αγαπώ την ροκ μουσική, τα ταξίδια, το διάβασμα ή καλύτερα τον συνδυασμό τους! Είμαι μια υπερευαίσθητη εσωστρεφής με καρδιά μικρού παιδιού που θα προσπαθήσει να σε κάνει να χαμογελάσεις. Αγαπώ την ζωή, την δημιουργικότητα και τους φωτεινούς ανθρώπους. Πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, πάντα αναζητούσα κάτι που θα έδινε καθολικότητα στο συγκεκριμένο μου. Πώς θα με χαρακτήριζα με μία φράση; Παράξενη σαν déjà vu!
0 Σχόλια