Το επίθετο “τοξικός” χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα για να περιγράψει μια σχέση, έναν άνθρωπο, μια συμπεριφορά. Μάλιστα, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι αναδείχθηκε λέξη της χρονιάς για το 2018 από το Oxford Dictionary. Από την ποπ κουλτούρα με την Britney Spears και το θρυλικό “Toxic” μέχρι και τη δική μας καθημερινότητα, η τοξικότητα “ακούγεται” πολύ. Μήπως, όμως, γίνεται κατάχρηση του όρου, με αποτέλεσμα να χάνεται το αρχικό της νόημα; Μήπως ο όρος “τοξικός” δε χρησιμοποιείται εκεί που θα έπρεπε, με αποτέλεσμα να δικαιολογούνται συμπεριφορές και να θεωρούνται -εσφαλμένα- φυσιολογικές; Μήπως είσαι και εσύ τοξικός;
Αν θέλαμε να συνοψίσουμε την τοξικότητα σε μία πρόταση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι, στην ανθρώπινη συμπεριφορά, τοξικός είναι κάποιος, ο οποίος προκαλεί ψυχική δυσφορία σε άλλους μέσω αρνητικών λέξεων και πράξεων. Ωστόσο, είναι αρκετά δύσκολο να αναγνωρίσει κανείς έναν τοξικό άνθρωπο, επειδή οι συμπεριφορές που τον χαρακτηρίζουν είναι συχνά ανεπαίσθητες. Ο ορισμός του “τοξικού ανθρώπου” μπορεί να είναι ένας κινούμενος στόχος, ακριβώς εξαιτίας του πώς ενεργεί ένα τοξικό άτομο. Μπορούμε να κινηθούμε σε 3 βασικούς άξονες:
- Ένα τοξικό άτομο είναι επιδέξιο στο να εκτρέψει την ενοχή ή/και την ευθύνη.
- Ένα τοξικό άτομο μπορεί να θηρεύει τόσο την καλή διάθεση όσο και τον φόβο των άλλων.
- Ένα τοξικό άτομο είναι έμπειρο στο «gaslighting» (μέθοδος ψυχολογικής χειραγώγησης – χρησιμοποιώντας συνεχή άρνηση, παραπλάνηση, αντιφάσεις, και ψεύδη, ο θύτης προσπαθεί να αποσταθεροποιήσει το θύμα και να απαξιώσει τις πεποιθήσεις του), κάνοντας κάποιον άλλο να αισθάνεται ότι δυσλειτουργεί.
Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να εκδηλωθούν εξαιτίας υποβοσκόντων συναισθημάτων χαμηλής αυτοεκτίμησης και παθήσεων ψυχικής υγείας, όπως η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (ΝΔΠ), παιδικό τραύμα ή άλλα βαθιά ριζωμένα προσωπικά ζητήματα. Παρόλα αυτά, ακόμη και αν υπάρχει εξήγηση για τις παραπάνω συμπεριφορές, αυτό δε σημαίνει ότι είναι αποδεκτές ή ότι με κάποιο τρόπο δικαιολογούνται. Ένας τοξικός άνθρωπος μπορεί να προκαλέσει τεράστια θλίψη και ανησυχία, αλλά μπορεί, επίσης, να επηρεάσει τον τρόπο συμπεριφοράς του θύματος, δημιουργώντας ανεπιθύμητη τοξικότητα στη δική του συμπεριφορά.
Η αναγνώριση ενός τοξικού ανθρώπου γίνεται περισσότερο μέσω των αποτελεσμάτων της συμπεριφοράς του, μέσω της αναγνώρισης των συναισθημάτων που προκαλεί, σε αντίθεση με τα λεγόμενα ή τις πράξεις του. Ο ευκολότερος τρόπος εξακρίβωσης ενός τοξικού ατόμου και της επιρροής του στη ζωή του καθενός είναι να παρατηρήσει το θύμα τον τρόπο που αντιδρά στα παρακάτω σενάρια:
- Έχει εξαντληθεί σωματικά ή συναισθηματικά αφού περάσετε χρόνο μαζί;
- Νιώθει δυσφορία γνωρίζοντας ότι θα αλληλεπιδρά με το άτομο;
- Αφού αλληλεπιδράσει μαζί τους, νιώθει μειωμένη εμπιστοσύνη στον εαυτό του ή απόλαυση στη ζωή του;
- Νιώθει σύγχυση σχετικά με τις πεποιθήσεις ή τα όριά του αφού αλληλεπιδράσει μαζί τους;
- Είναι απογοητευμένο που οι ανάγκες, οι σκέψεις και τα συναισθήματά του δεν έχουν σημασία;
Μερικοί ακόμη δείκτες τοξικής συμπεριφοράς είναι οι εξής:
- Το δράμα μπορεί να τους ακολουθεί όπου και αν πάνε και η ζωή τους μπορεί να μοιάζει να έχει την ιστορία μιας τηλεοπτικής σαπουνόπερας.
- Μπορεί να είναι μαιτρ χειραγώγησης, ωστόσο μπορεί κάποιος να μην το παρατηρήσει μέχρι να δει ότι το κάνουν σε κάποιον άλλο.
- Μπορεί να κρίνουν συνεχώς τους άλλους, συμπεριλαμβανομένου και εσένα.
- Οι ανάγκες τους μπορεί να είναι αποπνικτικές, αλλά όταν κανείς τους χρειάζεται, εξαφανίζονται.
- Μπορεί να μη βλέπουν τον εαυτό τους ως το πρόβλημα – φταίνε όλοι οι άλλοι.
Μάλιστα, είναι εφικτό να γίνει μια κατηγοριοποίηση των τοξικών χαρακτηριστικών σε έξι βασικούς τύπους ανθρώπων, εκ των οποίων μπορεί να παρατηρηθεί και συνδυασμός στο ίδιο άτομο:
πηγή εικόνας: theeasywisdom.com
- Το βαμπίρ: σε χρησιμοποιεί ψυχικά ή οικονομικά (ή και τα δύο) μέχρι να “ρουφήξει” ότι έχεις και δεν έχεις. Εκμεταλλεύεται τον χρόνο, την ενέργεια και τα χρήματά σου με χειριστικές μεθόδους, με δικαιολογία την ψευδαίσθηση της φιλίας σας.
- Ο κάκτος: ζηλεύει πάντοτε την προσωπική και την επαγγελματική σου επιτυχία.
- Ο χαμαιλέοντας: σε κατακλύζει με προσποιητή αγάπη και φροντίδα, ειδικότερα όταν έχεις κάτι το οποίο τον ενδιαφέρει, αλλά όταν τον χρειάζεσαι εξαφανίζεται.
- Η “μπιτσάρα”: λατρεύει να σε ελέγχει. Σε θεωρεί μαριονέτα της, με μόνο σκοπό να εκπληρώσεις τις ανάγκες της, να ανεβάσεις το ηθικό της και να θρέψεις τον εγωισμό της.
- Ο dealer: αυτός ο τύπος ανθρώπου πρόκειται να δώσει, μόνο αν υπάρχει κάτι σε αντάλλαγμα για τον ίδιο. Δεν είναι πραγματικός σου φίλος, σε εκμεταλλεύεται.
- Ο εθισμένος στη συμπόνοια: ακόμη και αν εκ πρώτης όψεως δε φαίνεται να είναι τοξικός, αυτή η συμπεριφορά μπορεί να γίνει εξαντλητική και να σε “πνίξει” με τα ατέλειωτα προβλήματα του άλλου.
Τι κάνουμε, λοιπόν, σε αυτή την περίπτωση; Εάν κάποιος είναι σίγουρος ότι αντιμετωπίζει τοξικές συμπεριφορές, υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορεί να μειώσει τον αντίκτυπο που μπορεί να έχουν αυτές οι συμπεριφορές στην ψυχική του υγεία και ευεξία. Για την αντιμετώπιση ενός τοξικού ανθρώπου, μπορούμε να βασιστούμε σε έξι αρχές, τις οποίες θα περιγράψω εν συντομία παρακάτω:
- Καθορισμός ορίων, ακόμη και αν στην αρχή προκαλέσει τύψεις: στην αντιμετώπιση της τοξικής συμπεριφοράς, είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς πού να τραβήξει την κόκκινη γραμμή. Η πρόκληση είναι η εξάλειψη της ενοχής και η εξάσκηση της αποφασιστικότητας που απαιτείται για να τεθούν τα κατάλληλα όρια και να τηρηθούν.
- Αποφυγή συμμετοχής στο “δράμα”: η ανθρώπινη φύση οδηγεί στην περιέργεια για τα προβλήματα άλλων ανθρώπων. Αλλά όταν κάποιος αντιμετωπίζει τοξική συμπεριφορά, αυτό μπορεί γρήγορα να οδηγήσει σε υπερβολική εμπλοκή και δυσκολία να διαχωρίσει τον εαυτό του από τα προβλήματα του τοξικού. Η αγνόηση της περιέργειας όταν είναι απαραίτητο και η επικοινωνία για τα προβλήματά του μόνο όταν χρειάζεται είναι μια προτεινόμενη λύση.
- Συζήτηση με το ίδιο το άτομο: μερικές φορές, ένα άτομο που εκδηλώνει τοξική συμπεριφορά μπορεί να μη γνωρίζει ότι αυτό που κάνει ή λέει είναι επιβλαβές. Εάν συμβαίνει αυτό, ενδείκνυται μια ειλικρινής συζήτηση σχετικά με την κατάσταση και τις συνέπειες της συμπεριφοράς του. Ωστόσο, όπως αναφέραμε παραπάνω, μερικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν μια υποβόσκουσα διαταραχή προσωπικότητας ή μια κατάσταση ψυχικής υγείας που δεν αντιμετωπίζεται εκείνη την περίοδο, με αποτέλεσμα να υπονομεύεται η επικοινωνία. Σε αυτή την περίπτωση, η ενθάρρυνση και η προτροπή να μιλήσουν με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας σχετικά με τις ανησυχίες αυτές, μπορεί να είναι πιο ωφέλιμη.
- Αντίσταση στην επιθυμία να διορθώσει το θύμα μόνο την κατάσταση: η επιθυμία να βοηθήσει κανείς ένα άλλο άτομο όταν αντιμετωπίζει δυσκολίες είναι μεγάλη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν αισθάνεται ότι έχει καλές συμβουλές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Ωστόσο, η προσπάθεια βοήθειας μπορεί να μετατραπεί σε έναν απογοητευτικό φαύλο κύκλο παροχής συμβουλών χωρίς να βρεθεί ποτέ λύση.
- Περιορισμός του χρόνου με το τοξικό άτομο: εάν η σχέση προκαλεί μεγάλο άγχος και δυσφορία, ίσως είναι καλύτερο να απομακρυνθεί το θύμα της τοξικότητας από τη σχέση και να προχωρήσει. Ωστόσο, αυτό μπορεί να μην είναι δυνατό εάν μοιράζεται έναν χώρο εργασίας, ή εάν οι δύο είναι συγγενείς. Σε αυτή την περίπτωση, είναι αποδεκτό να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για να αποφύγει τις επαφές, να περιοριστεί, δηλαδή, ώστε να τις αντιμετωπίζει μόνο όταν είναι απαραίτητο.
- Αποφυγή ευθύνης: το θύμα πρέπει να θυμάται ότι δε φταίει αυτό, όσο και αν προσπαθεί το τοξικό άτομο να τον πείσει για το αντίθετο. Τα αρνητικά συναισθήματα όπως ο θυμός, η ενοχή ή το άγχος που μπορεί να βιώσει δεν είναι δικά του. Αντίθετα, αυτά τα συναισθήματα ανήκουν στο άτομο που τα προβάλλει σε εκείνον, για να το βοηθήσει να εκπληρώσει ανεκπλήρωτες επιθυμίες.
Τέλος, είναι σημαντικό να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι μπορεί και εσύ να είσαι τοξικός. Μην τρομάζεις! Όλοι έχουμε δείξει σημάδια τοξικότητας σε κάποιο βαθμό, συχνά λόγω ενός εφηβικού εγωκεντρισμού -μαζί και εγώ-. Όσο, όμως, έχουμε την ικανότητα να αντιληφθούμε ότι αυτή η συμπεριφορά είναι λάθος και τοξική, τόσο κερδίζουμε την ευκαιρία για βελτίωση και αποφυγή επαναλήψεων στο μέλλον.
Πηγές πληροφοριών:
- https://el.wikipedia.org/wiki/Gaslighting_(%CF%88%CF%85%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1)
- https://psychcentral.com/blog/whats-a-toxic-person-how-do-you-deal-with-one#tips-for-coping
- https://www.psychologytoday.com/us/blog/hope-relationships/202111/break-free-the-trap-toxic-people
- https://theeasywisdom.com/signs-of-toxic-people-types-of-toxic-people/
Η τυπική σας 23χρονη -πια-φοιτήτρια στην οποία δόθηκαν τα μέσα να εκφράσει τις ιδέες, τις απόψεις και τους προβληματισμούς της. Γεννημένη στην Ελλάδα από Πολωνή μητέρα και Έλληνα πατέρα, σπουδάζω στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Αγαπώ τα ταξίδια, ενώ δε χάνω ευκαιρία για νέες εμπειρίες και γνωριμίες. Enjoy!
0 Σχόλια